Morgunblaðið - 15.02.2007, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2007 37
ÞAÐ var 8. mars árið 1995 sem dyr
sjúkrastöðvarinnar á Vogi lokuðust
að baki mér og ég fór í slopp. Hjúkr-
unarfræðingurinn sem tók við mér
mældi blóðþrýsting og gaf mér að því
loknu sprautu til að ég gæti sofið og
trúlega til að koma í veg fyrir krampa.
Ekki vanþörf á því að ástand mitt var
alvarlegt eftir langvarandi stjórnleysi
í baráttu við alkóhólismann og ekki
mátti tæpara standa.
Þetta sáu reyndar flest-
allir aðrir en ég sjálfur
en það er nú einu sinni
þannig með þennan
blessaða sjúkdóm sem
nefndur er alkóhólismi
að hann slær alla skyn-
semi og rökhugsun út
af borðinu og viðkom-
andi sjúklingur deyr
eða gengur af vitinu ef
ekki næst að stöðva
framþróun sjúkdóms-
ins. Þennan tiltekna
dag fyrir 12 árum tókst
í mínu tilfelli að stöðva þá þróun.
Alkóhólismi er einn grimmasti
sjúkdómur sem hægt er að hugsa sér.
Afleiðingarnar sem ég hef áður nefnt,
þ.e. dauði eða geðveiki, eru kannski
alvarlegasta birtingarmyndin en þó
eru aðrar hliðar sem ekki má gleyma.
Sjúkdómurinn ræðst nefnilega ekki
bara á alkóhólistann heldur einnig að-
standendur sem ganga þurfa göng-
una með þeim sjúka. Það er því ekki
að ástæðulausu að talað er um alkó-
hólisma sem fjölskyldusjúkdóm.
Það þarf ekki að kynna sér lög
þessa lands lengi til að átta sig á því
að áfengis- og vímuefnasjúklingar
eiga fullan rétt á heilbrigðisþjónustu
enda hefur það verið viðurkennt með
ýmsum hætti frá hendi hins opinbera.
Hér á árum áður rak ríkið deildir á
nokkuð mörgum stöðum þar sem
menn og konur fóru í gegnum afeitr-
un og eftirmeðferð. Í dag er trúlega
einungis um eina deild að ræða á veg-
um ríkisins sem býður úrræði fyrir þá
sem ánetjast áfengi og öðrum vímu-
gjöfum, þ.e. deild 33A á Landspít-
alanum. Um þau 15 pláss sem þar eru
í boði og starfið sem þar er unnið er
ekkert nema gott að segja. Þróunin
undanfarna áratugi hefur verið sú að
ríkið hefur valið að beina veikum
áfengis- og vímuefnasjúklingum til
einkaaðila. Stór hluti þeirra sjúklinga
sem hafa þurft á meðferð að halda
hafa farið í gegnum Sjúkrastöð SÁÁ á
Vogi í afeitrun og þaðan í einhverja af
þeim eftirmeðferðarstöðvum sem
SÁÁ hefur boðið uppá fyrir skjólstæð-
inga sína.
Engum blöðum er um
það að fletta að SÁÁ hef-
ur lyft grettistaki í með-
höndlun á alkóhólisma
enda fer þar saman ára-
löng reynsla og mikil og
fjölbreytt fagþekking.
SÁÁ hefur eins og eðli-
legt er fengið fé frá rík-
inu. En það er löngu orðið
ljóst að það þarf að stór-
auka fjárframlög til SÁÁ
eigi samtökin að vera
þess megnug að mæta sí-
vaxandi þörf fyrir með-
ferðina sem þar er í boði. Aftur og aft-
ur hefur þjóðin verið minnt á
fjárþurrð samtakanna þegar for-
ráðamenn SÁÁ hafa komið á framfæri
áhyggjum sínum vegna bágrar stöðu.
Aftur og aftur hafa þeir þurft að íhuga
lokanir á deildum og til þeirra hefur
reyndar komið, t.d. á Staðarfelli þar
sem eftirmeðferð hefur farið fram.
SÁÁ er nánast eini fagaðilinn utan
heilbrigðiskerfisins sem hefur til að
bera þá þekkingu sem nauðsynleg er
til að geta sinnt meðferð jafn bráð-
veikra einstaklinga og hér um ræðir.
Þó er rétt, þannig að á engan sé hall-
að, að halda því til haga að Krýsuvík-
ursamtökin hafa haldið úti meðferð
fyrir fíkla og að þeirri meðferð koma
aðilar sem bæði hafa fagþekkingu og
reynslu á þessu sviði. Öðru gildir um
ýmsar aðrar stofnanir og aðila sem
verið hafa í umræðunni síðustu vikur.
Að undanförnu hefur verið sýnt
fram á með óyggjandi hætti að þessir
aðilar hafa engar faglegar forsendur
til að meðhöndla fárveika áfengis- og
vímuefnasjúklinga. Að fela slíkum að-
ilum að taka við jafn alvarlega veiku
fólki og um ræðir hér er að mínu mati
stórvarasamt og að auki sorgleg sóun
á fjármunum.
Ég er einn af þeim lukkunnar pam-
fílum sem slapp lifandi úr helgreipum
alkóhólismans. Gangan mín var löng
og ströng. Ítrekað þurfti ég að leita
mér aðstoðar. Sem betur fer gat ég,
þrátt fyrir síendurtekna ósigra, alltaf
leitað til SÁÁ í veikindum mínum því
að í orðaforða þeirra sem störfuðu hjá
SÁÁ var ekkert til sem hét vonlaus
alkóhólisti. Enda fór svo að með
dyggri aðstoð SÁÁ lærði ég loksins að
skilja eðli sjúkdómsins og finna leið-
ina til bata.
Íslenska þjóðin er ótrúlega lánsöm
að eiga samtök eins og SÁÁ. Ofnæmi
fyrir alkóhóli og vímuefnum er líf-
fræðileg staðreynd sem sumir sleppa
blessunarlega við. Á aðra ræðst þetta
ofnæmi strax við fyrstu reynslu af
hinum svokölluðu gleðigjöfum. Sú
reynsla breytist því fljótt í martröð og
martröðin einungis magnast og
versnar nema tekið sé í taumana. Það
er því brýnt að fyrir hendi sé öflug
þjónusta sem veitt getur þessum ein-
staklingum sem og aðstandendum
þeirra faglega meðferð. Margoft hef-
ur verið sýnt fram á þjóðhagslegan
ávinning af starfsemi SÁÁ. En mik-
ilvægast af öllu er þó að þar er
mannslífum bjargað.
Ég skora á þá aðila sem stýra fjár-
veitingum til þessa málaflokks að
eyða allri óvissu um framtíð SÁÁ með
því að gera þjónustusamning við sam-
tökin sem tryggir þeim öruggan
rekstur um ókomna framtíð.
Að bjarga mannslífum
Pálmi Gunnarsson fjallar um
alkóhólisma og starfsemi SÁÁ »Margoft hefur veriðsýnt fram á þjóð-
hagslegan ávinning af
starfsemi SÁÁ. En mik-
ilvægast af öllu er þó að
þar er mannslífum
bjargað.
Pálmi Gunnarsson
Höfundur er tónlistarmaður.
ÖSSUR Skarphéðinsson fór mik-
inn í sölum Alþingis við upphaf þing-
fundar mánudaginn 12. febrúar sl. Í
síðari ræðu sinni virtist kappanum
hlaupa nokkurt pólitískt kapp í kinn.
Um leið og hann otaði fingrum sínum
ógnandi að prúðmenn-
inu Jóni Kristjánssyni
þá hafði hann uppi stór
orð um „sekt“ Fram-
sóknar í Byrgismálinu
alræmda. Satt best að
segja kom þessi um-
ræða mér nokkuð á
óvart og minnti óneit-
anlega á fræga ræðu
formanns Samfylking-
arinnar þar sem hún
taldi óhæfuverk barna-
níðinga vera eitt dæmið
af mörgum um vonda
ríkisstjórn. Í raun
dæma ræður formanns-
ins núverandi og fyrr-
verandi sig sjálfar. Hins
vegar er það graf-
alvarlegt þegar stjórn-
málamenn nota harm-
leiki á borð við
Byrgismálið og barna-
perrana til að slá póli-
tískar keilur. Mér finnst
það misindi af verstu
gerð og umræddum
stjórnmálamönnum til
skammar. Auðvitað
vakir ekkert annað fyrir
þeim með slíkum um-
mælum. Koma höggi á
pólitíska andstæðinga og láta sig
litlu varða þó þau níðist þannig póli-
tískt á ógæfu annarra. Í umræðunni
kom nefnilega ekkert nýtt fram –
ekkert sem varpaði nýju ljósi á mál-
in. Hins vegar eru allir jafn miður sín
yfir þeirri ógæfu sem leidd hefur
verið yfir fórnarlömbin í þessum
málum.
Vilja hjálpa okkar minnstu …
Um málefni Byrgisins má segja að
þar komu margir að – einstaklingar
innan þings og utan, fyrirtæki og
stofnanir. Ætli nærri
helmingur þingheims
hafi ekki heimsótt
Byrgið og orðið snort-
inn vegna starfsins er
þar virtist fara fram.
Forvarnardeild lög-
reglunnar í Reykjavík
hvatti pólitíkusa til að
halda Byrginu gang-
andi því starfsemi þess
héldi ógæfufólki af
götunni. Ólafur fyrr-
um landlæknir starf-
aði sem verndari og
læknir Byrgisins
vegna þess að honum
fannst krafturinn þar
og markmið starfsins
göfug. Sama gilti um
þá stjórnmálamenn er
heimsóttu Byrgið eða
létu málefni þess til sín
taka. Sama gilti um þá
einstaklinga og fyr-
irtæki er gáfu peninga
og aðrar gjafir til að
efla starfsemi Byrg-
isins. Sama bjó líklega
að baki þegar einstaka
þingmenn stjórn-
arandstöðu skömmuðu
stjórnarþingmenn fyr-
ir að verja ekki nógu fé í Byrgið. All-
ir hygg ég hafi gert þetta í góðri trú
og haft að vopni viljann til að hjálpa
okkar minnstu bræðrum og systrum.
Og sannarlega var ástæðan ærin.
Djöfull í mannsmynd?
Fyrir allt þetta fólk, og er und-
irritaður á engan hátt undanskilinn,
urðu fréttirnar af Byrginu algjört
reiðarslag. Þær urðu okkur öllum
mikið áfall vegna þess að við trúðum
því statt og stöðugt að þarna væri
unnið göfugt og gott starf. Ekkert
okkar hafði ímyndunarafl til að láta
sér detta í hug að á bak við göf-
uglyndið virðist hafa leynst sjúkleg-
ur ósómi og misnotkun á fólki sem
gat sér engar varnir veitt – einkum
ungar stúlkur. Í margræddri
skýrslu félagsmálastjóra Kópavogs
er í raun mælt með því að ríkisvaldið
semji til lengri tíma við Byrgið um
áframhaldandi starf. Og gleymum
ekki því að margir fyrrum skjól-
stæðinga Byrgisins komust á legg
og lifa nú heilbrigðu lífi í samfélag-
inu. Þeirra lífi var bjargað. Aðfinnsl-
urnar lúta fyrst og fremst að því að
Byrgið bæti bókhald sitt og rekstur.
Engum datt í hug annað en Byrg-
isfólk væri að bjarga mannslífum.
Þess vegna erum við hrygg og
hnuggin, þess vegna erum við
beygð. Vegna þess að svo virðist sem
á bak við kristilega yfirbragðið hafi
dulist djöfull í mannsmynd – djöfull
sem misnotaði traust hinna nið-
urbrotnu.
Og það er þess vegna sem mér
finnst það aumur og ljótur leikur hjá
pólitíkusum að nota þetta mál til að
lyfta sjálfum sér á einhvern tilbúinn
stall. Mér finnst þetta eitt aumasta
bragð sem ég hef orðið vitni að á 12
ára ferli í stjórnmálum. Vona ég svo
sannarlega að kosningabaráttan,
sem framundan er, færist ekki niður
á þetta soralega plan. Landsmenn
eiga það ekki skilið.
Pólitísk misnotkun
Hjálmar Árnason fjallar um
Byrgismálið og stjórnmál
» Vona ég svosannarlega
að kosningabar-
áttan, sem
framundan er,
færist ekki nið-
ur á þetta sora-
lega plan.
Landsmenn
eiga það ekki
skilið.
Hjálmar Árnason
Höfundur er alþingismaður.
HVERJU nýju ári fylgja
ákveðnar væntingar, vissar vonir og
þrár sem við öll ölum í brjósti í rík-
um mæli. Ég er hér ekki að tala um
væntingarnar í fjármálaheiminum
þar sem græðgi fárra ræður ríkjum,
þar sem enginn fær saðningu, heldur
skapar græðgin aðeins ofurgræðgi
hjá þeim sem halda að lífsgæfan fel-
ist í fjármunum og þeim sem allra
mestum og gleymast þá gjarnan hin
gömlu sannindi að valtur er verald-
arauður. Nei, ég er eðlilega að tala
um vonir um sanna lífsgæfu sem
allra flestum til handa, þann innri
auð sem ekkert fær grandað í raun.
Heilsan er einn þeirra dýrmætustu
þátta sem þann auð skapa, heil-
brigðir lífshættir í
hverju einu eiga sinn
ríkulega hlut og þar er
að efni þessa grein-
arkorns komið umfram
annað. Daprar fregnir
fjölmiðlanna um and-
stæður þessara hollu
lífshátta hrópa á okkur
dag hvern. Afleiðing-
arnar oft hörmulegar
og þó er sjaldnast öll
sagan sögð, allra sízt
unnt að færa fram all-
an þann sálarskaða svo
ofurmargra er fyrir
hafa orðið á einhvern veg. En næg,
alltof næg, eru hin hryggilegu dæmi
um það hversu áfengi og önnur eit-
urefni leika menn grátt og ekki bara
þá sem þessara eiturefna neyta held-
ur svo hræðilega marga aðra, að-
standendur máske allra helzt. Af-
leiðingarnar birtast okkur hvarvetna
og það sem mig hryggir mest er það,
hversu ætíð er reynt að fela hið
raunverulega samhengi milli neyzlu
og athafna, alveg þó sér í lagi þegar
áfengið á í hlut, þeir eru nefnilega
anzi margir í okkar samfélagi sem
ekki vilja koma óorði á „blessað“
brennivínið svo vitnað sé í fleyg um-
mæli þessu tengd, þó í öðru sé við-
miðunin einnig. Fjölskylduharm-
leikir eru sífellt að gerast og um þá
sjaldnast haft hátt nema úr öllu hófi
keyri, ofbeldisverk þar alltof tíð en
einnig svo víða á vettvangi og aftur
segi ég að þáttur áfengisins sé alltof
oft falinn eða þá farið þar um mild-
um orðum. Umferðarslys, allt yfir í
banaslys, koma hér skelfilega inn í
myndina einnig. Hamingjuhrun svo
hræðilega margra, sumt aldrei aftur
tekið, jafnvel yfir í sjálfa lífsförg-
unina, alltof oft áfenginu tengt. Þarf
að segja meira um allar þær sann-
anlegu afleiðingar sem þessi eitur-
efni hafa í för með sér, en áfram er
dýrðarsöngurinn sunginn um gleði –
og gæfugjafann góða, margvottaður
með „virðingu og heill“ í bak og fyrir
í auglýsingum og kynningum sem
alls staðar blasa við,
enda er áfeng-
isauðvaldið óspart á
fjármunina og víða nóg
af feitum þjónum til að
éta af jötunni. Og fjöld-
inn flýtur sofandi að
feigðarósi, því miður.
Ég el raunar þá veiku
von í brjósti að ein-
hvern tímann gangi svo
fram af fólki það alvar-
lega og hættulega
ástand sem ríkjandi er,
að það rísi upp til varn-
ar og sóknar. Þá er líka
rétt að minna enn einu sinni á það
órofasamhengi sem er á milli áfeng-
isneyzlunnar og neyzlu annarra eit-
urefna, vandaðar rannsóknir sýna að
neyzla ólöglegra eiturefna hefst nær
eingöngu í kjölfar áfengisneyzlu.
Staðreynd sem alltof margir vilja
loka augunum fyrir, þeir sem vilja
skipta eiturefnunum í vond og góð,
þar sem áfengið trónir í gæðaflokkn-
um.
Á nýju ári leggjum við bindind-
ismenn enn sem fyrr aðaláherzlu á
að staðreyndir séu dregnar í dags-
ljós fram, hversu svo sem mönnum
finnast þær óþægilegar. Við skorum
á alla þá mörgu sem aðhyllast sömu
lífsskoðun og við í þessum þýðing-
armikla þætti heilbrigðismála að
fylkja með okkur liði og láta í sér
heyra, þannig að rödd okkar hljómi
ekki eins og hrópandans í eyðimörk
eiturefnanna, heldur verði sam-
hljóma styrkur kór sem kallar á nýja
sýn, nýjar áherzlur öllu samfélagi
okkar til farsældar. Gleðilegt bar-
áttuár!
Hugsað upphátt
í ársbyrjun
Helgi Seljan fjallar um bind-
indis- og heilbrigðismál. » Afleiðingarnar birt-ast okkur hvarvetna
og það sem mig hryggir
mest er það, hversu
ætíð er reynt að fela hið
raunverulega samhengi
milli neyzlu og athafna,
alveg þó sér í lagi þegar
áfengið á í hlut ...
Helgi Seljan
Höfundur er formaður
fjölmiðlanefndar IOGT.
Fréttir á SMS
HÚSEIGN Í ÞINGHOLTUNUM
EÐA NÁGRENNI MIÐBORGARINNAR ÓSKAST
Traustur kaupandi óskar eftir 200-400 fm húseign
á framangreindu svæði. Staðgreiðsla í boði.
Nánari upplýsingar veitir Sverrir Kristinsson
lögg. fasteignasali.