Morgunblaðið - 15.02.2007, Blaðsíða 44

44 FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Kynni okkar Höllu hófust fyrir um
tíu árum þegar við ásamt henni fór-
um á árs námskeið um öndun. Sam-
vinna og vinskapur hélst áfram.Við
kunnum vel að meta í fari hennar
elsku, umburðarlyndi, fordómaleysi
og einnig djúpt, kvenlegt innsæi. Í
samstarfi okkar streymdi frá henni
sterkur, elskuríkur kraftur sem
hvatti okkur áfram. Uppáhaldsorðið
hennar úr „öndunarfræðunum“ var
„úrkraftur“ – þýðist frumkraftur. Í
veikindum Höllu kom þessi kraftur
hennar og þrautseigja sterkt í ljós.
Við gátum ekki annað en dáðst að
þeirri reisn sem hún sýndi í gegn um
veikindin. Hún var líka skemmtileg
og ljóðelsk og vitnaði stundum í þjóð-
legan fróðleik, sem var hennar sér-
svið. Skáldagáfa var henni líka gefin
og eru ljóð hennar vitni þar um. Þau
eru í senn rík af húmor, næmu feg-
urðarskyni og þeim krafti sem ein-
kenndi hana.
Lát Höllu skilur eftir sig sáran
söknuð en minningin um kosti henn-
ar og vináttu í gegnum árin vekur
þakklæti og hlýju í hjarta.
Eitthvað innra með mér
hefur fundið staðinn
þar sem öll veröldin
andar
lofsöngvar
um ódauðleika
og hin miklu mjúku ský
í lungum Guðs …
Úr öndunarljóði eftir Vincent
Newlin í þýðingu Hallgerðar.
Við sendum fjölskyldu Höllu inni-
legar samúðarkveðjur.
Ólöf Sesselja
og Guðrún Arnalds.
Kraftmikill fræðimaður, öndvegis
samstarfsmaður og góður félagi hef-
ur kvatt okkur. Hallgerður helgaði
starfskrafta sína þjóðháttafræði og
sagnfræði og starfaði á Þjóðminja-
safni Íslands í áratugi. Leiðir okkar
lágu fyrst saman fyrir um aldarfjórð-
ungi þegar Hallgerður hafði umsjón
með þjóðháttasöfnun á elliheimilum
á Íslandi fyrir hönd Þjóðminjasafns-
ins. Þá var ráðinn hópur sagnfræði-
nema til að leggja land undir fót með
segulbönd og ritvélar í farteskinu til
að taka viðtöl við eldri borgara um
allt land um uppvaxtarár þeirra,
launavinnu, dagamund og daglegt líf,
auk margvíslegra annarra efna. Í því
verkefni sem öðrum sem Hallgerður
tók sér fyrir hendur kom ljóslifandi
fram áhugi hennar, elja og hug-
myndaauðgi, og ekki síst hæfni til að
fá með sér hóp af fólki til áhuga-
verðra verka. Þetta var mikilvægt og
lærdómsríkt skref fyrir margan
nemann að taka þátt í þessu starfi í
upphafi níunda áratugarins.
Síðustu fimm árin auðnaðist mér
að eiga Hallgerði að sem samstarfs-
mann á Þjóðminjasafninu. Góðar
✝ HallgerðurGísladóttir,
cand. mag., fags-
tjóri Þjóðháttasafns
á Þjóðminjasafni Ís-
lands, fæddist í Sel-
dal í Norðfirði 28.
september 1952.
Hún lést á Landspít-
alanum við Hring-
braut 1. febrúar síð-
astliðinn og var
jarðsungin frá Nes-
kirkju 9. febrúar.
minningar eru tengd-
ar þessum árum, óbil-
andi kraftur hennar
við vinnu við opnun
nýrrar grunnsýningar
á Þjóðminjasafninu,
þar sem hún gegndi
mikilvægu hlutverki í
textagerð á sýning-
unni og ritstýrði um-
fangsmiklu margmiðl-
unarefni sem útbúið
var í tengslum við
hana. Uppbygging
þjóðháttasafnsins var
að öðru leyti hennar
aðalstarfsvettvangur innan Þjóð-
minjasafnsins, og hélt hún áfram
brautryðjandastarfi fyrirrennara
sinna í starfi með samningu og út-
sendingu spurningaskráa um marg-
víslegar hliðar mannlífisins. Undir
hennar forystu var m.a. efnt til viða-
mikils rannsóknarverkefnis um
trúarhætti þjóðarinnar. Hættir og
venjur samtímans komust á dagskrá
og hafa auðgað mjög það heimilda-
safn sem Þjóðminjasafnið geymir.
Sem fræðimaður hefur Hallgerður
lagt fram drjúgan skerf, verk sem
við sem eftir lifum fáum að njóta um
ókomna tíð. Rannsóknir á matar-
menningu landsins ber þar hæst, og
hafði hún hugann við það efni fram á
síðustu vikur. Varpaði fram hug-
myndum um grein um miðaldamat-
arvenjur og hvernig bjóða mætti upp
á matseðla í þeim anda. Hallgerður
var alla tíð virk í bæði alþjóðlegu
samstarfi, faglegu starfi safnamanna
á innanlandsvettvangi, sem og í
fræðilegri umræðu innan faghópa
þjóðfræðinga og sagnfræðinga á ráð-
stefnum og bókafundum. Hún lét þó
ekki staðar numið sem viðtakandi,
miðlun til almennings var henni
mjög hugleikin. Hún hélt fjölmarga
fyrirlestra á starfsævinni, flutti út-
varpsþætti, gerði sjónvarpsþætti og
mikið liggur eftir hana í skrifum í
bókum, tímaritum og blöðum.
Hallgerðar er sárt saknað meðal
starfsfélaga og vina. Fjölskyldu og
aðstandendum eru sendar innilegar
samúðarkveðjur.
Hrefna Róbertsdóttir.
Við hittumst síðast í draumi, þú
birtist mér, björt, kvik og nakin. Þú
varst að þvo þér hátt og lágt við vask-
inn, við sögðum ekkert en horfðumst
á.
Við hittumst fyrst á Þjóðminja-
safninu þar sem ég hafði ráðið mig
sem sýningarstjóra. Þú varst þessi
Hallgerður sem ég vissi af og tengdi
hinu þjóðlega, matarhefðinni sem og
baráttu fyrir auknum réttindum
kvenna.
Þú tókst mér vel og smám saman
kynntumst við betur eftir því sem
leið á hið stóra sameiginlega verkefni
stofnunarinnar, enduropnun Þjóð-
minjasafnsins og nýrrar grunnsýn-
ingar með öllum sínum margbreyti-
legu verkefnum. Þú varst þessi
orkumikla kona, jákvæð og bjartsýn
þrátt fyrir mikið álag, því víðsvegar
varstu til kölluð í ólík verk, þekkt
sem fær fræðimaður, vandvirkur
starfsmaður með kjölfestu og færni í
mennskunni. Þér var falið að ritstýra
margmiðlunarefni grunnsýningar-
innar og að vera einn af aðalhöfund-
um að texta sýningarinnar. Þar að
auki skrifaðir þú um eldhús, matföng
og munaðarvöru í bókina Hlutavelta
tímans – Menningararfur á Þjóð-
minjasafni sem gefin var út í tilefni af
nýju grunnsýningunni. Þetta var
ekki allt, því þú varst líka ritstjóri
sýningarbókarinnar Í eina sæng, Ís-
lenskir brúðkaupssiðir sem kom út
samhliða sérsýningu með sama heiti
í Bogasal við enduropnun safnsins.
Þetta gerðir þú allt meðfram hinu
hversdagslega amstri og vílaðir ekki
fyrir þér! Verkefnin man ég og sam-
veruna í kringum þau. Þó man ég
best góða viðmótið, kraftinn, blikið í
augunum, hvatninguna, brosið og
hláturinn. Ég skynjaði og kynntist
að þarna færi kona með djúpar ræt-
ur og gríðarlegan styrk. Takk fyrir,
Hallgerður! Ég sendi Árna, Gulla og
Eldjárni mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Guðrún Guðmundsdóttir.
Kveðja frá Félagi íslenskra
safna og safnmanna
Hallgerður Gísladóttir tók virkan
þátt í starfi og mótun Félags ís-
lenskra safna og safnmanna. Hún
var framúrskarandi fræðimaður og
virkur þátttakandi í starfi safn-
mannafélagsins og formaður þess frá
árinu 1991 til ársins 1993. Við fráfall
hennar er stórt skarð höggvið í raðir
safnmanna. Óeigingjarnt starf henn-
ar og mikilsvert framlag til íslenskra
fræða verður seint fullþakkað. Hug-
ur okkar er hjá eiginmanni hennar,
börnum og fjölskyldu sem við vottum
okkar dýpstu samúð.
Undankoman
var jafnan vís:
öryggi draumanna
tryggð orðanna
ljóð gripin sem hálmstrá
fljúgandi tónar: upp upp mín sál…
bakvið myrkrið
framtíð í öllum
regnbogans litum!
(Ingibjörg Haraldsdóttir)
F.h. Félags íslenskra safna og
safnmanna,
Karl Rúnar Þórsson
og Hanna Rósa Sveinsdóttir.
Hallgerður Gísladóttir er alltaf
svo nálæg í minningum mínum. Í af-
mælisveislum okkar krakkanna,
tertur og brauð, á hægri ferð á Lödu
sport, frekar illa skóuð upp um fjöll í
góðum félagsskap. Allar veislurnar
Halla með kjöt og sósur. Ég er eilíf-
lega þakklát fyrir fjallagrasabrauðin
sem hún færði mér á sængina og
sterku huggandi hendurnar sem
heiluðu og hlýjuðu. Eilíflega þakklát
fyrir að hafa alist upp í þægilegri ná-
lægð við Höllu.
Hugurinn er hjá frændum mínum
sem misst hafa svo mikið. Mennirnir
elska missa gráta og sakna.
Ásdís Þórólfsdóttir.
Vinátta og kynni okkar Höllu
stóðu lengi. Við sáumst ekki oft í
seinni tíð, en áttum dagstund saman
á sjúkrahúsi á síðastliðnu ári. Henni
var greinilega brugðið, en þó var
þessi dæmalausa reisn yfir henni. Í
mínum huga var hún einstök. Sann-
kölluð íslensk fjallkona, falleg, vitur,
góð, einstaklega skemmtileg og gat
hlegið af hjartans lyst.
Veikindi Höllu hófust fyrir löngu,
en með þrotlausri leit að ráðum tókst
henni að kveða þennan ófögnuð nið-
ur, krabbameinið, og allt var gott um
langa hríð. En stundum er eldurinn
falinn. Ekki veit ég hvenær hann
gaus upp aftur, en nú er Halla mín
öll.
Ég get ekki annað en minnst henn-
ar, því hún er mér svo hugstæð.
Ógleymanleg. Hún var mér líka betri
en enginn þegar sorgin knúði dyra
hjá mér og tók óþyrmilega á sál og
líkama. Hún hafði reynsluna og gaf
mér góð ráð til að afbera tilveruna.
Halla var dásamleg manneskja. Mig
langar til að senda Árna, Gulla, Eld-
járni og Stebbu, systur Höllu, þessar
línur sem ég setti á blað þegar sorgin
var alveg að fara með mig.
Þegar sorgin knýr dyra
verður þú að bjóða henni inn
eins og hverjum öðrum gesti
hún á við þig dýrmætt erindi.
Hún stendur við hlið þér við eldavélina
sest á undan þér við eldhúsborðið
horfir með þér á sjónvarpið
tekur jafnvel þátt í sápunni á skjánum.
Hún hjálpar þér að tína niður úr hillunum
í búðinni
bíður eftir þér úti í bíl þegar þú kemur
úr bankanum
hjálpar þér að búa til endalausar áhyggjur
af þeim sem eftir lifa og eru þér svo kærir.
Hún ætlar að vera lengi, lengi
í hverjum krók og kima líkama þíns og
sálar.
Hún yfirgefur ekki hús þitt
fyrr en hún hefur kennt þér til fullnustu
að ekkert líf er án dauða, enginn dauði
án lífs
að lífið er stutt og það er hættulegt að lifa.
Hún kennir þér að ekkert er sjálfgefið
en að sólin er á sínum stað, og verður
og blómin, bláminn á himninum
og mynd hins látna óafmáanleg í
huga þínum.
Margrét Örnólfsdóttir.
Seldalur gengur suðvestur úr
Norðfjarðarsveit kringdur háfjöllum
og inn af honum Lambeyrarskarð
lægst til Eskifjarðar í 800 m hæð.
Þetta er gróðursæl snjóakista og
mikill vatnagangur þegar vorar.
Þarna urðu ábúendaskipti rétt eftir
1900 þegar Friðrik Jónsson og Guð-
ríður Guðmundsdóttir tóku að yrkja
jörðina og eignuðust Sigríði fyrir
dóttur og fjóra syni einn af öðrum,
Gísli þeirra elstur. Friðrik bóndi féll
frá rétt hálffimmtugur 1920 en Guð-
ríður hélt áfram búskap í tvo áratugi
með synina sér við hlið. Gísli var
námfús og gekk í Eiðaskóla við upp-
haf kreppunnar en tók við jörðinni að
móður sinni látinni og deildi sambýli
með bræðrum sínum Jóni og Guð-
laugi. Þá var komin til sögunnar ung
og fönguleg mær seyðfirsk, Sigrún
Dagbjartsdóttir frá Hjalla við Vest-
dalseyri. Einnig hún hafði aflað sér
góðs veganestis í Húsmæðraskólan-
um á Hallormsstað. Ungu hjónin í
Seldal voru vel undir lífið búin og þar
var laukur í túni.
Úr þessum jarðvegi uxu börnin
níu talsins, Hallgerður sú fimmta í
röðinni. Árin sem ég kenndi við
Gagnfræðaskólann í Neskaupstað
kynntist ég sem nemendum systrun-
um Ínu og Hallgerði. Báðar voru þær
í fremstu röð, fluttu með sér andblæ
og reynslu sem kennarinn fékk að
kynnast af mæltu og rituðu máli
þeirra og margir hafa notið síðan.
Hallgerður var hlédrægari en eldri
systirin, íbyggin og þó kankvís. Þær
systur fóru með glans gegnum nál-
arauga landsprófsins og við báðum
fannst mér blasa menntavegurinn í
striklotu. Áhugi þeirra beindist hins
vegar í margar áttir og efnin heima
fyrir voru ekki mikil. Ína festi
snemma ráð sitt og lifði sig inn í þjóð-
sagnaheim og sögu æskuslóðanna
sem margir hafa síðan notið af leið-
sögn hennar í sumarferðum. Hall-
gerður fór að vinna fyrir sér og hélt
svo á hússtjórnarskóla á Jótlandi. En
hún kom til baka og settist í fram-
haldsdeild Gagnfræðaskólans haust-
ið 1970, reynslunni ríkari og búin að
ráða við sig hvert halda skyldi. Það
var unun að kenna þessum námfúsa
hópi íslensku, þýsku og náttúru-
fræðigreinar. Í hlut Hallgerðar
komu aðeins ágætiseinkunnir, hvar
sem borið var niður. Hún geislaði af
áhuga, upplitsdjörf og broshýr en
skildi ekki við sig eðlislæga varfærni.
Þannig fetaði hún sinn stíg og fékk
snemma til fylgdar við sig Árna
Hjartarson, fótvísan og skemmtileg-
an ævifélaga.
Hallgerður hefur kvatt okkur í
blóma lífsins umlukin áformum um
nýja landvinninga. Samt skilar hún
ævistarfi sem sérhver metnaðarfull-
ur fræðimaður gæti verið fullsæmd-
ur af. Þar ber framlag hennar til
þjóðfræði og þjóðhátta hæst og
brauðryðjandastarf hennar í rann-
sóknum á matarmenningu Íslend-
inga. Enginn mun horfa framhjá hlut
hennar á því sviði. Þegar við göngum
um endurskapaða sýningarsali Þjóð-
minjasafnsins og rýnum í texta sem
Hallgerður var aðalhöfundur að njót-
um við næmrar leiðsagnar hennar og
innsæis í sameiginlega fortíð. Arfur-
inn frá Seldal og Hjalla reyndist
henni notadrjúgur.
Við Kristín hugsum til Hallgerðar
og hennar nánustu með hlýhug og
þakklæti.
Hjörleifur Guttormsson.
Gengin er merkileg kona, skap-
andi, greind og klár og mikil fé-
lagsvera. Halla, eins og hún var jafn-
an kölluð, er af sextíu og átta
kynslóðinni og tók virkan þátt í þeim
samfélagshræringum sem áttu sér
stað á áttunda áratugnum og ekki
síður þeim níunda. Ég sá Höllu í
fyrsta skipti árið 1976. Hún bjó þá í
kommúnu í Skólastræti ásamt öðru
ungu róttæku fólki sem var að prófa
sig áfram með nýtt sambýlisform.
Þar sat hún umkringd fjölskyldu og
vinum og söng baráttusöngva.
Næstu klukkutíma var ekkert hlé á
söngnum heldur tók hvert lagið við
af öðru. Halla leiddi sönginn og rak
aldrei í vörðurnar. Ég þekki engan
sem kunni önnur eins ógrynni af
textum. Þetta söngglaða fólk varð
síðar kjarninn í Alþýðumenningar-
kórnum sem var stofnaður undir lok
áttunda áratugarins og söng á ýms-
um baráttusamkomum. Halla og
Árni, en þau eru einhvern veginn
alltaf spyrt saman í huga manns,
voru þar fremst í flokki og söng
Halla stundum einsöng með kórnum.
Þau voru líka mikill drifkraftur í
Ferðafélaginu Vinir og vandamenn
sem fór í sína fyrstu árlegu göngu-
ferð sumarið 1982. Árni átti það til að
taka sig út úr hópnum og þræða ein-
hverja torfæruna þrátt fyrir mót-
mæli Höllu sem vildi sem minnst af
þessum glæfraferðum vita af ótta við
að hann færi sér að voða.
Leiðir okkar Höllu lágu einnig
saman í Rauðsokkahreyfingunni.
Svo kallaðir basishópar voru mikið í
tísku hjá róttækum kvennahópum á
þessum árum. Eftir leit að sam-
félagslegri skýringu á kúgun kvenna
fóru konur að líta inn á við og skoða
nærumhverfið í leit að skýringu.
Heilan vetur var setið og rýnt inn á
við en kjarkurinn var ekki meiri en
svo að umræðan snerist upp í eitt-
hvað allt annað, ekki síst var farið í
hugmyndafræðilegar pælingar sem
Halla var snillingur í. Um tíma sáum
við um vikulega jafnréttissíðu í Þjóð-
viljanum ásamt Guðrúnu Ögmunds,
Kristínu Ástgeirs og Ingibjörgu Sól-
rúnu og var greiðslan fyrir skrifin
notuð til að greiða niður leiguna á
Sokkholti, aðsetri Rauðsokkahreyf-
ingarinnar.
Þó að Halla hafi aldrei starfað
mikið með Kvennaframboðinu átti
hún sinn þátt í að framboðið varð að
veruleika. Í janúar 1981 kviknaði
hugmynd hjá nokkrum rauðsokkum
um framboð kvenna til borgarstjórn-
arkosninga vorið 1982. Þó að hug-
myndin kæmist á flug gerðist lítið
fyrr en Halla bauð til garðveislu
heima hjá sér í maí eftir fund í Rauð-
sokkahreyfingunni. Þennan sól-
bjarta sumardag voru strengd tvö
heit. Annars vegar að bjóða fram
kvennalista í borgarstjórnarkosn-
ingum vorið eftir og hins vegar að
fjarlægja „himinmiguna“ úr Tjörn-
inni. Atlagan að gosbrunninum var
gerð þennan sama dag af nokkrum
konum án árangurs. Halla komst
ekki með en sagðist síðar hafa verið
hálffegin að vera löglega afsökuð því
að henni óaði hálfpartinn við þeim
femíníska ofurkrafti sem fór að bein-
ast að gosbrunninum.
Ég er þakklát fyrir að hafa fengið
að kynnast Höllu og hennar fjöl-
skyldu og vinum. Hennar er sárt
saknað og lífið hefði verið litlausara
án hennar. Elsku Árna, Gulla og Eld-
járni sendi ég innilegar samúðar-
kveðjur.
Kristín Jónsdóttir.
Úrsvalur blær fer um skóginn
og hvíslar í limi trjánna
meðan hann tínir burt
marglit laufin
(Vilborg Dagbjartsdóttir)
Ég hafði vitað um hana Hallgerði
þó nokkru áður en ég hóf störf með
henni á Þjóðminjasafninu.
Ég hafði séð til hennar við hlið
Árna í 1. maí göngum og á útifundum
Hallgerður Gísladóttir


 

 




 
 
 

  

15-50%
afsláttu
r