Morgunblaðið - 17.02.2007, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DÓMSTÓLAR
OG RÉTTARKERFIÐ
Ákæruvaldið hefur orðið fyrirmargvíslegum skakkaföllum ásíðustu árum. Dómstólar hafa
vísað frá veigamiklum málum á þeirri
forsendu til dæmis, að ákærur væru
ekki rétt skrifaðar. Í þeim efnum hef-
ur mátt skilja niðurstöður dómstóla á
þann veg, að gerðar væru meiri kröf-
ur til þess hvernig ákærur væru fram
settar en áður með vísan í löggjöf um
meðferð opinberra mála, sem þá er
væntanlega túlkuð á annan veg en
tíðkazt hefur.
Morgunblaðið hefur tekið undir
þau sjónarmið, sem fram hafa komið
hjá dómstólum að gera yrði ýtrustu
kröfur til ákæruvaldsins í þessum
efnum. Það er ekkert gamanmál fyrir
fólk að fá á sig opinberar ákærur og
þess vegna er mikilvægt að þær
standist ýtrustu kröfur svo og hvort
þær eru yfirleitt gefnar út.
Niðurstöður dómstóla hafa verið
áfall fyrir ákæruvaldið og m.a. vakið
upp spurningar um hvort bæði lög-
regla og ákæruvald réðu við stór mál,
sem upp hafa komið á seinni árum svo
sem málefni olíufélaganna og Baugs-
málið.
Síðustu daga hafa áþekkar spurn-
ingar vaknað um dómstólana sjálfa
meðal almennings. Ýmislegt, sem
gerzt hefur við aðalmeðferð Baugs-
málsins í Héraðsdómi Reykjavíkur
hefur vakið upp slíkar spurningar.
Í fyrradag gerðist sá óvenjulegi at-
burður, að dómari í Héraðsdómi
Reykjavíkur stöðvaði saksóknara í að
spyrja einn sakborninga á þeirri for-
sendu, að hann hefði þegar fengið
nægilegan tíma til þess, hefði ekki
staðið við tímaáætlun, sem hann hefði
sjálfur tekið þátt í að setja og gæti því
sjálfum sér um kennt. Áður hafði
dómarinn gert ýmsar athugasemdir
við spurningar og háttsemi saksókn-
arans í réttarsal auk þess að vísa ein-
um sakborninga úr réttarsal að kröfu
lögmanns annars sakbornings.
Fólk spyr hvort dómari hafi rétt til
þess að haga starfi sínu á þennan veg,
kannski vegna þess, að slík háttsemi
hefur ekki sést áður í réttarsal, alla
vega ekki þannig að athygli hafi vak-
ið. Maðurinn á götunni hefur spurt
sig þeirrar spurningar, hvort íslenzk-
ir dómstólar væru að verða fyrir
áhrifum frá tilburðum lögmanna og
dómara í amerískum sjónvarpsþátt-
um, sem gerast í dómssal.
Að þessu er vikið hér vegna þess,
að það er mikilvægt að dómsstólarnir
verði ekki fyrir svipuðum álitshnekki
og ákæruvaldið hefur orðið fyrir, og
fólkið í landinu má ekki fá það á til-
finninguna, að aðalmeðferð Baugs-
málsins sé að breytast í fjölmiðlasirk-
us.
En vafalaust gera dómarar sér
grein fyrir þessari hættu og leggja
áherzlu á að gæta þess að dómstólar
landsins haldi virðingu sinni og
trausti þjóðarinnar. Ekkert er mik-
ilvægara.
FORDÆMI RÍKRAR ÞJÓÐAR
Ríkisstjórnin hefur markað þástefnu að fram til ársins 2050
verði dregið úr losun á gróðurhúsa-
lofttegundum hér á landi um 50–75%,
miðað við árið 1990. Þetta er af ýms-
um sökum mikilvæg stefnumótun.
Í fyrsta lagi hefur það legið fyrir að
Ísland þyrfti ekki að leggja mikið á
sig til að verða innan þeirra heimilda
til losunar gróðurhúsalofttegunda,
sem Kyoto-bókunin við loftslagssátt-
mála Sameinuðu þjóðanna veitir.
Þegar Kyoto-bókunin var gerð fékk
Ísland mest svigrúm allra ríkja til að
auka losun gróðurhúsalofttegunda og
fyrir liggur að hún mun aukast veru-
lega frá 1990 til 2012, en þá rennur
gildistími bókunarinnar út.
Margir hafa gert því skóna að þá
myndu íslenzk stjórnvöld sækjast
eftir því að fá enn frekari heimildir til
að auka losun, fremur en að draga úr
henni.
Nú liggur hins vegar fyrir að Ís-
land ætlar að draga stórlega úr út-
blæstri koltvísýrings og annarra
gróðurhúsalofttegunda og mun þá
væntanlega um leið beita sér fyrir
samningum, sem skuldbinda öll ríki
til verulegs samdráttar í losun. Með
öðrum orðum verður ekki hægt að
segja að Ísland skerist úr leik í bar-
áttunni við vágestinn, hlýnun lofts-
lags á jörðinni.
Í öðru lagi mun Ísland, sem eitt af
ríkustu löndum heims, með atvinnulíf
og lífshætti sem leiða af sér mikla los-
un gróðurhúsalofttegunda á mann –
losun sem er með því mesta í iðnríkj-
unum þrátt fyrir endurnýjanlegar
orkulindir okkar – ganga á undan
með góðu fordæmi. Þannig munum
við leggja okkar af mörkum til þess
að öll ríki undirgangist sömu skuld-
bindingar.
Við verðum að sýna að við getum
nýtt tækni og hugvit til að draga úr
losuninni, ekki sízt með því að nýta
nýja orkugjafa til að knýja sam-
göngutæki af öllu tagi. Við þurfum nú
þegar að ganga lengra í að umbuna
þeim, sem aka sparneytnum bílum
eða kaupa sér bíla, sem nota t.d.
hauggas, rafmagn eða vetni.
Í þriðja lagi er í stefnumótun rík-
isstjórnarinnar réttilega lögð áherzla
á að Íslendingar flytji út hugvit á
sviði endurnýjanlegrar orku og lofts-
lagsvænnar tækni. Þar höfum við
ýmsu að miðla. En það er hins vegar
auðvelt að saka okkur um hræsni ef
við leggjum aðaláherzlu á að hagnast
á þörf annarra ríkja fyrir slíka tækni
en gerum ekkert til að breyta eigin
lífsháttum heima fyrir, sem eru ekki
að öllu leyti mjög loftslagsvænir.
Með aðgerðum til að binda koltví-
sýring með skógrækt, landgræðslu
og endurheimt votlendis sláum við í
fjórða lagi tvær flugur í einu höggi.
Auðgum náttúru Íslands og gerum
landið okkar byggilegra, auk þess að
stuðla að því að hnötturinn allur verði
byggilegur um alla framtíð.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Nýtt úrræði sem ætlað ersem forvörn fyrir börnsem eiga þunglynt for-eldri er nú í undirbún-
ingi.
Þetta úrræði byggist á hug-
myndafræði dr. Williams
Beardslee.
Á fundi sem haldinn var í gær í
BUGL kynntu þau Eydís K. Sveins-
bjarnardóttir geðhjúkrunarfræð-
ingur, Salbjörg Á. Bjarnadóttir,
starfsmaður hjá Landlæknisemb-
ætti, Sigurður Rafn A. Levy sál-
fræðingur og Vilborg G. Guðnadótt-
ir geðhjúkrunarfræðingur
Beardslee-fjölskyldustuðning við
foreldra sem eru að takast á við geð-
sjúkdóm, en fjórmenningarnir hafa
myndað þróunarhóp í fjölskyldu-
stuðningi í samvinnu Landspítala –
háskólasjúkrahúss og Landlækn-
isembættisins.
Á fundinum var hugmyndafræðin
kynnt í máli og myndum, og voru
sýnd myndskeið þar sem Beardslee
sjálfur ræddi við fjölskyldu í vanda.
Upphaf alls þessa má rekja til
tölvupósts sem barst Eydísi og
vakti áhuga hennar á þessu máli.
Hún leitað upplýsinga og í fram-
haldi af því sóttu fjórmenningarnir
sér fræðslu á þessari nýju hug-
myndafræði sem reynst hefur vel. Á
ráðstefnu í Ósló kom fram að Finn-
ar og Danir eru komnir lengst í
stuðningi við fjölskyldur þung-
lyndra, þar á eftir koma Svíar og
Norðmenn en Íslendingar reka lest-
ina og eru talsvert langt á eftir hin-
um Norðurlöndunum.
„Á ráðstefnum í Helsinki og Ósló
sem við tókum þátt í um fjölskyldu-
stuðning Beardslee kom fram að
það skipti verulegu máli að úrræðið
þróaðist í skjóli viðurkenndrar
stofnunar,“ sagði Eydís í upphafs-
erindi fundarins í BUGL, þar sem
staddir voru nokkrir heilbrigð-
isstarfsmenn sem ráðgera að taka
þátt í eins árs námi í fræðum
Beardslee í 20 manna hópi.
Einfalt og gott módel,
aðlagað Norðurlöndum
Þau Eydís, Salbjörg, Sigurður og
Vilborg hafa sinnt undirbúningi
þessa meðfram öðrum störfum sl.
eitt og hálft ár. Þau hafa bæði tekið
þátt í starfi og kennslu og rætt við
fjölskyldur í þessu skyni.
„Hið jákvæða er að það módel
sem við erum mjög hrifin af, sem
bæði er einfalt og skemmtilegt, er
ættað frá Bandaríkjunum en hefur
verið þróað á Norðurlöndum og
hentar því aðstæðum hér vel,“ sagði
Sigurður Rafn.
Ráðgert er að halda ráðstefnu
fyrir 80 manns í Reykholti hvað
líður um fjölskyldustuðning
Beardslee.
Á fundinum í BUGL voru sýndar
glærur þar sem rakin var sú hug-
myndafræði sem að baki býr.
Meginmarkmiðið er að fá fjöl-
skyldu hins sjúka til þess að byggja
brú sín á milli sem auðveldar sam-
skiptin innan hennar.
innan fjölskyldunnar, fá fó
ræða opinskátt um fjölskyl
sjúkdóminn. Hafa ber
barnanna í fyrirrúmi og
hyglinni að styrkleikum o
andi þáttum, sem og jákvæ
um í lífi barnanna. Stilla s
fræðslu og ráðleggingum
stuðningsaðila en þrýsta h
á viðeigandi úrræði fyrir bö
þarf. Mikilvægt er að yfir
fjölskylduna of snemma he
hafa eftirfylgni 6 mánuðum
samræðum við fjölskyldun
Viðhorf, gildi, persónuleiki
talshæfni stuðningsaðila er
armikil atriði. Alls er tal
samræðufundi við fjölskyld
ist við foreldrana eina eða
svo er rætt við barnið eitt o
þau fleiri er rætt við þau
sig í einrúmi. Loks eru
ræðufundir við fjölskyldun
aða.
Meginmarkmiðið með st
um er að foreldrum finn
gagnlegur og þeir njóti v
finni eigin styrk, getu og
Mikilvægt er að foreldrar g
rætt við börn sín um áhrif
erfiðleikanna á daglegt líf o
misskilning sé hann fyr
Þýðingarmikið er að b
ábyrgð við hæfi og geti áhy
tekið þátt í lífinu. Eins er
því að félagslegt net bar
eins öflugt og mögulegt er.
Ef foreldrar búa ekki sa
þau eigi að síður sótt sér
eða þá að aðrir aðilar geta
stað annars hvors foreldris
þykir æskilegra. Þessu ræ
skyldan.
Margir foreldrar sem er
alvarlegu þunglyndi óttast
þeirra þjáist vegna þessa
vita hvað hægt er að ge
Börnin hafa aðrar spurnin
sem: Hvað er að? Er hæg
eitthvað við ástandinu?
vegna? er áleitin spurning o
Vitað er að geðrænir erfiðleikar
foreldris í æsku barna auka hættu á
að þau muni síðar glíma við geðræna
sjúkdóma. Áhætta barna alvarlega
veikra foreldra er 30–70% og stafar
hún m.a. af erfðum, streitu vegna
veikinda foreldris og erfiðleika í
uppeldi. Það eykur áhættu á geð-
rænum einkennum hjá börnum ef
foreldrið greinist snemma með
þunglyndi. Langtímarannsóknir
sýna að áhrif af því að alast upp á
heimili þar sem foreldri er með lynd-
israskanir geti verið langvarandi,
þ.e. fylgt barni til fullorðinsára.
Fjöldi áhættuþátta hefur að segja.
Eftirfarandi áhættuþættir auka á
líkur á framköllun einkenna hjá
barni marktækt:
Eiga foreldri með þunglyndi, upp-
lifa mikla streitu eða missi t.d. vegna
skilnaðar eða atvinnuleysis, hafa
lágt sjálfsmat – skerta sjálfsmynd
og lítið sjálfstraust. Vonleysi og
hjálparleysi, það að vera stúlka og
loks fátækt eru einnig áhættuþættir.
Stuðningur í anda Breadslee
dregur mjög úr áhættuþáttum
Ekki er vitað hversu stór hluti
þeirra sem nýta sér þjónustu á geð-
deildum á Íslendi er foreldrar með
börn á framfæri sínu en áætlað er að
allt að 15–50% notenda geðheil-
brigðisþjónustu séu í þeim sporum
ef marka má erlendar rannsóknir.
Gerð hefur verið langtímarann-
sókn þar sem annars vegar var hóp-
ur 1, þar sem notuð var fræðsluað-
ferð og svo hins vegar hópur 2, þar
sem Beardslee-fjölskyldustuðningi
var beitt. Stuðningur samkvæmt
hugmyndafræði Beardslee skilar
marktækt meiri árangri en fræðslu-
aðferðin sem mikið hefur verið not-
uð. En hvernig er þá hugmynda-
fræði Berardslee?
Almenn lykilatriði stuðningsins
eru:
Að byggja brú milli foreldra og
barna, efla samskipti og skilning
Fjölskyldan by
Fundarmenn Nemendur og kennarar í fræðum dr. Williams Bea
Ný fyrirbyggjandi úr-
ræði fyrir börn þung-
lyndra foreldra, hug-
myndafræði dr.
Williams Beardslee,
eru í undirbúningi í
samstarfi LSH og
Landlæknisembætt-
isins. Guðrún Guð-
laugsdóttir sótti fund
um þetta efni í BUGL,
þar sem hugmynda-
fræði Beardslee var
kynnt og nám í henni.
Þróunarhópurinn F.v. Eydís K. Sveinbjarnardóttir, Sigurður Ra
Levy, Vilborg G. Guðnadóttir og Salbjörg Á. Bjarnadóttir.