Morgunblaðið - 17.02.2007, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FORSETI Íslands, Ólafur Ragnar
Grímsson, gerði málefni fjölskyld-
unnar og barna að umtalsefni í ára-
mótaræðu sinni. Vék hann m.a. að
skýrslunni um fátækt barna á Ís-
landi, sem birt var fyrir
síðustu jól. Forsetinn
taldi að hlúa þyrfti bet-
ur að fjölskyldunni en
gert hefði verið og for-
eldrar þyrftu að eyða
meiri tíma með börn-
um sínum. Það þyrfti
að stytta vinnutímann
til þess að auðvelda
þetta. Forsetinn sagði,
að lág laun hjá mörgu
fólki væru hluti vand-
ans. Hér skal tekið
undir orð forseta Ís-
lands í þessu efni.
Barnabætur rýrðar
um milljarð á ári
Jóhanna Sigurðardóttir alþing-
ismaður segir að ríkisstjórnir Sjálf-
stæðisflokksins og Framsókn-
arflokksins hafi rýrt barnabætur um
10 milljarða króna að verðgildi til
síðustu 10 árin eða um 1 milljarð á
ári. Það er ekki von á góðu, þegar
stjórnvöld standa þannig að málum
gagnvart börnum og foreldrum
þeirra. Ísland er með ríkustu löndum
heim en samt getur ríkisstjórn
landsins ekki búið betur að börnum
landsins en raun ber vitni. Í stað
þess að auka barnabætur að verð-
gildi til er stöðugt verið að rýra þær.
Hið sama er að segja um skattleys-
ismörkin. Ef þau hefðu fylgt launa-
vísitölu frá 1988 væru þau í dag 136
þúsund krónur á mánuði en þau eru
aðeins 90 þúsund. Þessi staðreynd á
stærsta þáttinn í því að skattar hafa
undanfarin ár stöðugt
verið að hækka á launa-
fólki og einkum þeim
lægst launuðu.
Ójöfnuður hefur
aukist
Undanfarið hafa tals-
menn Sjálfstæð-
isflokksins reynt að
gera útreikninga um
fátækt og ójöfnuð á Ís-
landi tortryggilega.
Hafa þeir sagt að vegna
nokkurra auðmanna á
Íslandi mælist nú meiri
fátækt og ójöfnuður en
áður. Þetta er misskilningur eða út-
úrsnúningur talsmanna Sjálfstæð-
isflokksins. Stefán Ólafsson prófess-
or leiðréttir þetta í stuttri grein í
Fréttablaðinu 4. janúar. Hann segir
að í útreikningum um fátækt og
ójöfnuð sé ekki byggt á meðaltali
tekna heldur miðgildi.
Stefán segir: „Miðgildi tekna eru
þær tekjur sem eru í miðju tekju-
stigans, þ.e. þar sem jafn margir
hafa tekjur fyrir ofan og fyrir neðan
viðkomandi tekjur. Út frá slíku mið-
gildi er reiknað hlutfall fátækra en
ekki út frá venjulegu meðaltali. Upp-
hæðir hæstu teknanna skipta því
venjulega ekki máli fyrir slíkar mæl-
ingar.“
85 milljarðar hafðir
af almenningi
Ríkisstjórnin hefur haft 35 millj-
arða af almenningi með því að láta
skattleysismörkin ekki fylgja launa-
vísitölu eins og eðlilegt hefði verið.
Ef skattleysismörkin hefðu fylgt
launavísitölu frá 1988 hefðu tekjur
almennings orðið 35 milljörðum
meiri en þær hafa orðið. Skattarnir
hefðu verið lægri sem þeirri upphæð
nemur. Álíka upphæð en þónokkuð
hærri eða 40 milljarðar hafa verið
hafðir af öldruðum sl. tæp 12 ár
vegna þess að lífeyrir aldraðra frá al-
mannatryggingum hefur ekki hækk-
að í takt við laun verkafólks eins og
lögbundið var til 1995 og lofað var af
stjórnvöldum að mundi haldast.
Aldraðir, barnafólk og almenningur
allur á því stórar upphæðir inni hjá
ríkinu eða alls 85 milljarða króna.
Barnabætur hafa
rýrnað um 10 milljarða
Björgvin Guðmundsson fjallar
um barnabætur og ójöfnuð »Ríkisstjórnin hefurhaft 35 milljarða af
almenningi með því að
láta skattleysismörkin
ekki fylgja launavísitölu
eins og eðlilegt hefði
verið.
Björgvin
Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ hóf umræður
um hollustu matar í grunnskólum í
leiðara sínum nýlega. Um leiðara
blaðs má segja að hann gefi tóninn
um málefni sem betur mætti fara í
samfélaginu. Viðbrögð undirritaðrar
voru þau að blogga um vanda mötu-
neyta frá rekstrarlegu sjónarhorni.
Vandinn verður ekki leystur nema
skoða allar hliðar málsins og þá ekki
síður innan skólanna.
Þegar Morgunblaðið gefur tóninn í
leiðara er æskilegt að blogg með við-
brögð frá mismunandi sjónarhorni
fái að koma fram. Ekki eins og var í
dag þar sem einungis einn bloggari
fékk sviðsljósið frá einu sjónarhorni
hjá ritstjóra boggsins í umræddu
máli.
Bloggin virðast vera flokkuð eftir
vinsældum en ekki eftir því hvernig
þau falla inn í umræðuna hverju sinni
eða hafa samfélagslegt gildi til betri
vegar. Blogg frá lesendum Morg-
unblaðisins þurfa að ná eins miklum
árangri á breiðum grundvelli og
hægt er í umræðunni. Annars missir
blogg bloggarans frá grasrótinni
marks. Tæplega er æskilegt að
bloggið þróist upp í blogg lobbíista.
Umræðan um að börnin okkar
þurfi góðan og hollan mat er mik-
ilvæg. Úrræði sem koma til álita er
að einkareka mötuneytin, bjóða þau
út og fá faglærða matreiðslumenn.
Einkarekstur hefur verið orð sem
helst ekki má nefna í skólageiranum.
Í stað þess að nýta sér kosti formsins
með ákveðnum forsendum. Und-
irrituð þekkir rekstur og fyr-
irkomulag skólamötuneyta nokkuð
vel þar sem hún hefur unnið sem
matráður í leikskóla, matráður við
Landspítala – háskólasjúkrahús og
einnig við mötuneyti í grunnskóla.
Vandinn er fólginn í því að skóla-
stjórnendur hafa ekki næga faglega
þekkingu á matreiðslu og matarinn-
kaupum en leggja aðaláherslu á að fá
sem ódýrastan vinnukraft og þrengja
svo að starfseminni, að erfitt er að
reka mötuneytin með þeim kröfum
sem verður að gera til innkaupa og
matreiðslu skólamötuneyta.
Með þessu fyrirkomulagi verður
reksturinn ómarkviss og dýrari.
Nauðsynlegt er að skoða reksturinn
sérstaklega til að raunhæft útboð
geti farið fram með ákveðnum skil-
yrðum um gott hráefni sem væri vel
matreitt.
Það er auðveldara að gera kröfur
ef matráðurinn hefur reksturinn á
eigin hendi og getur tekið sjálfstæðar
ákvarðanir. Að sjálfsögðu eiga skóla-
stjórnendur að hafa tillögurétt og
geta sett fram kvartanir við matráð-
inn og til skólaráðs.
Umrædd atriði þurfa að komast í
umræðu hjá bæjaryfirvöldum. Ekki
er eftir neinu að bíða, annars gæti
farið svo að allur matur yrði verk-
smiðjuframleiddur innan fárra ára.
Undirrituð beinir þessum skoð-
unum sínum sérstaklega til bæjaryf-
irvalda hér í Kópavogi þar sem hún
býr og þekkir talsvert málin þar. Þar
hefur verið ófremdarástand í sumum
leikskólum vegna þess að erfitt hefur
verið að fá matráða til starfa. Það
sýna auglýsingar á Job.is í marga
mánuði síðan sl. vor. Að skoða holl-
ustuþáttinn eingöngu missir marks
ef rekstrarleg stjórnum og mat-
reiðsla í mötuneytum verður ekki
gerð betri með faglegum hætti.
SIGRÍÐUR LAUFEY EIN-
ARSDÓTTIR,
Ársölum 5, Kópavogi.
Leiðari Morgunblaðsins
– um skólamötuneyti
Frá Sigríði Laufeyju Einarsdóttur:
VEGNA umfjöllunar Morg-
unblaðsins hinn 14. og 15. febrúar
sl. um mengun við leikskóla vill
Umhverfissvið Reykjavíkurborgar
koma eftirfarandi á framfæri:
Í Morgunblaðinu var vitnað til
niðurstaðna í könnunum Heilbrigð-
iseftirlits Reykjavíkur um að
styrkur köfnunarefn-
isdíoxíð (NO2) hafi
farið yfir heilsuvernd-
armörk við 20 leik-
skóla í borginni á ár-
unum 1997 til 1999.
Svifryk (PM10) var á
þeim tíma ekki mælt
sérstaklega en svifryk
eru agnir sem eru
minni en 10 míkró-
metrar. Árið 1997
voru mælingar gerðar
með tækni sem leyfði
ekki viðmiðun við
heilsuverndarmörk og
því var ekki unnt að
gefa út viðvaranir af neinu tagi.
Hins vegar gáfu loftgæðamælingar
á þessum árum, þ.e. frá 1997 til
2000 skýrar vísbendingar um vax-
andi styrk mengunarefna í borg-
inni.
Mælingar og viðvaranir
Til að geta gefið út viðvaranir
ákváðu borgaryfirvöld árið 2000 að
auka mælingar og setja upp tölvu-
búnað til að fylgjast með loftgæð-
um í rauntíma, m.a. til að geta
samstundis brugðist við þegar loft-
mengun nálgaðist heilsuvernd-
armörk. Síðustu 5 ár hafa þrjár
mælistöðvar verið notaðar, tvær
fastar og ein færanleg. Önnur
föstu stöðvanna er við Grensásveg,
en þar er talið að mengun frá bíla-
umferð sé mest. Hún gefur því vís-
bendingu um mestu mengun í
borginni. Hin fasta mælistöðin er í
Fjölskyldu- og húsdýragarðinum
og gefur vísbendingu um dæmi-
gerð loftgæði sem almenningur
nýtur. Þriðja mæli-
stöðin er notuð til að
afla upplýsinga um
loftgæði á hinum
ýmsu stöðum í borg-
inni.
Mælistöðvarnar
sýna loftgæði í raun-
tíma og hægt er að
fylgjast með þeim all-
an sólarhringinn á
heimasíðu Umhverf-
issviðs (www.umhverf-
issvid.is) . Niðurstöður
gefa gott yfirlit yfir
loftgæði í borginni.
Umhverfissvið fylgist
grannt með niðurstöðum og hefur,
þegar ástæða er til, gefið út frétta-
tilkynningar til að vara við mikilli
svifryksmengun í borginni.
Í desember 2006 funduðu
fulltrúar Umhverfissviðs, Mennta-
sviðs og Leikskólasviðs til að fara
yfir áhrif loftmengunar á heilsufar.
Skólayfirvöld vilja geta brugðist
við þegar styrkur svifryks er mik-
ill og ljóst er að starfsfólk leik-
skóla nálægt stofnbrautum þarf
sérstaklega að gefa þessu gaum. Í
því sambandi er nauðsynlegt að
gera greinarmun á svifryki og öðr-
um loftmengandi efnum vegna
bílaumferðar – því svifryk hefur
mest áhrif á heilsu miðað við þá
þekkingu sem nú liggur fyrir.
Dreptu á bílnum
Umhverfissvið hefur átt gott
samstarf við leikskólayfirvöld í
Reykjavíkurborg til að draga úr
mengun. Forráðamenn barna hafa
fengið tilmæli um að drepa á bíl-
unum fyrir utan leikskólana og
sett hafa verið upp skilti með
áletruninni „Dreptu á bílnum“ og
„Bíll í lausagangi mengar“. Í fyrra
var ráðist í auglýsingaherferðina
„Virkjum okkur“ þar sem vegg-
spjald gegn bílum í lausagangi var
hengt upp í öllum leik- og grunn-
skólum. Einnig voru búnar til sjón-
varpsauglýsingar. Reykjavíkurborg
hefur enn fremur rekið herferð
gegn nagladekkjum til að draga úr
svifryksmengun í andrúmsloftinu.
Samkvæmt starfsáætlun Um-
hverfissviðs Reykjavíkurborgar á
að mæla kolmónoxíð (CO) við leik-
skóla Reykjavíkurborgar í ár. Auk
þess verður færanlega mælistöðin
notuð til að mæla loftgæði við þá
leikskóla sem eru nærri stórum
umferðargötum.
Að lokum er rétt að benda á að
hvert og eitt okkar getur gert
margt til að draga úr svif-
ryksmengun og annarri loftmeng-
un, s.s. að ganga, hjóla, nota al-
menningsvagna, samnýta bifreiðar
og nota ekki nagladekk. Annars
næst ekki viðunandi árangur.
Leikskólar og loftgæði
Ellý Katrín Guðmundsdóttir
segir frá aðgerðum Reykjavík-
urborgar gegn loftmengun
» Árangur næst ef allirleggja sitt af mörk-
un til að draga úr loft-
mengun: ganga, hjóla,
nota almenningsvagna,
samnýta bifreiðar, nota
ekki nagladekk …
Ellý Katrín
Guðmundsdóttir
Höfundur er sviðsstýra Umhverf-
issviðs Reykjavíkurborgar.
Fréttir í tölvupósti
Í FEBRÚAR á síðasta ári skrifaði ég
grein um ömmu mína og afa sem var
stíað í sundur á gamals aldri vegna
þess að þau voru mis heilsuhraust.
Afi var það veikur að hann þurfti að
flytja á hjúkrunarheimili á meðan
amma þótti ekki nægilega veik til
þess að fá að fylgja honum. Þar sem
heilbrigðiskerfi okkar virðist leggja
meiri áherslu á meðhöndlun sjúk-
dóma en að viðhalda heilbrigði eru
þessir starfshættir staðreynd. Það
tók ömmu og afa um tveggja ára bar-
áttu að sameinast á ný og ég fullyrði
að þessi langi aðskilnaður hafði veru-
leg neikvæð áhrif á heilsu þeirra
beggja. Amma komst ekki til afa fyrr
en hún var orðin það veik að annað
var ekki hægt. Gömlu hjónin höfðu
deilt kjörum saman í meira en hálfa
öld en fengu ekki að njóta samvistar
og stuðnings hvors annars þegar þau
þurftu mest á honum að halda. Er
það skrítið að heilsu þeirra hafi hrak-
að?
Nú fyrir stuttu bárust fregnir af
eldri hjónum á Akureyri sem eru í
svipuðum aðstæðum. Hjónin Sum-
arrós Sigurðardóttir, 88 ára og Sig-
urður Ringsted Ingimundarson, 94
ára, hafa verið gift í rúm 60 ár en nú
geta þau ekki verið lengur saman. Í
þeirra tilfelli er Sumarrós orðin það
veik að hún þarf á vist á stofnun að
halda á meðan Sigurður er talinn of
hress til að fá að búa með konu sinni
á hjúkrunarheimili. Sú staðreynd að
þeim líður illa hvort án annars virðist
ekki skipta neinu máli. Í fréttum kom
fram að Sigurði hefur hrakað veru-
lega eftir að konan hans fór og hefur
hann lést um nokkur kíló. Er óeðli-
legt að álykta að viðskilnaður hans
við konu sína hafi haft þar áhrif?
Ég hef rætt við fjölmarga aðila,
þar með talið starfsmenn hjúkr-
unarheimila og hjúkrunarforstjóra,
um aðskilnað eldri hjóna og eru allir
sammála því að slíkur aðskilnaður
getur haft veruleg áhrif á heilsu og
lífsgæði þeirra sem lenda slíkum að-
stæðum. Ef það eru markmið heil-
brigðiskerfis okkar að tryggja heil-
brigði og aukin lífsgæði þá mega
svona starfshættir ekki eiga sér
stað.
Í fréttum af máli Sigurðar og
Sumarrósar, sem ég tek fram að ég
þekki ekki persónulega, kom fram
að ef aðstæður Sigurðar breyttust
ekki sérstaklega á næstu átján mán-
uðum yrðu aðstæður hans endur-
skoðaðar ef „þörf væri á“. Það þarf
varla að útskýra að átján mánuðir í
lífi 88 ára og 94 ára einstaklinga er
langur tími. Þegar fólk er komið á
þennan aldur er ekki hægt að búast
við að það eigi langan tíma eftir við
bærilega heilsu. Þetta er gangur lífs-
ins. Það getur því ekki verið sæm-
andi í „velferðarsamfélagi“ að eldra
fólk sé svipt möguleikanum á bæri-
legum lífsgæðum á ævikvöldinu með
þessum hætti. Stjórnvöld eiga að
skammast sín fyrir slíka framkomu
og lagfæra þjónustuna hið snarasta.
Eldra fólk í þessum aðstæðum hefur
einfaldlega ekki tíma til að bíða eftir
því að stjórnvöld setji málið í nefnd
og lofi breytingum eftir kosningar.
Gamla fólkið á skilið að mál þeirra
verði leyst strax.
SIGURÐUR HÓM
GUNNARSSON,
nemandi í iðjuþjálfun.
Gamla fólkið
getur ekki beðið
Frá Sigurði Hólm Gunnarssyni: