Morgunblaðið - 17.02.2007, Síða 45

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 2007 45
ÞRIÐJA skýrsla ECRI (hefur
verið kölluð Evrópunefndin gegn
kynþáttamisrétti) um Ísland hefur
litið dagsins ljós og er íslenskum
stjórnvöldum bent á margt það sem
betur mætti fara varðandi hugs-
anlegt misrétti gagnvart minni-
hlutahópum og hælisleitendum og
þau hvött til þess að bæta lagaum-
hverfi og standa betur vaktina í þess-
um efnum. ECRI er gagnrýnið á
köflum og það liggur í eðli þess.
Starfsnefndin er sett á
stofn af aðildarríkjum
Evrópuráðsins í þeim
tilgangi að vinna gegn
kynþáttafordómum og
kynþáttamisrétti í
Evrópu en ekki til þess
að klappa fyrir rík-
isstjórnum þó að þess
sé einnig gætt að hrósa
því sem vel er gert.
Helstu gagnrýn-
isatriði
 ECRI gagnrýnir
íslensk stjórnvöld fyrir
að hafa ekki staðfest
viðauka nr. 12 við Evr-
ópusáttmálann um
mannréttindi en við-
aukinn kveður á um al-
gert bann við kyn-
þáttamisrétti. Þessi
gagnrýni er mjög
ákveðin.
 Þá eru einnig
taldir upp aðrir sátt-
málar varðandi rétt-
indi minnihlutahópa og
farandverkamanna
sem Ísland hefur ekki skrifað upp á
en ætti að hafa gert að dómi ECRI.
 ECRI hvetur íslensk stjórn-
völd til þess að setja löggjöf gegn
kynþáttamisrétti sem nái til allra
þátta lífs í samfélagi og gera þol-
endum auðvelt um vik að sækja rétt
sinn.
 Þá mælir ECRI sterklega með
því að sett verði upp embætti um-
boðsmanns sem taki á kynþátta-
fordómum og kynþáttamisrétti.
 Stjórnvöld eru hvött til þess að
auka stuðning sinn við Alþjóðahús og
Fjölmenningarsetur.
 ECRI hvetur mjög ákveðið til
þess að tryggt verði að félagasamtök
sem vinna að framgangi mannrétt-
inda, þ.m.t. útrýmingu kynþátta-
fordóma, fái fjárstuðning með þeim
hætti að sjálfstæði þeirra og virkni
sé tryggð.
 ECRI hvetur til þess að meiri
áhersla verði lögð á mannréttindi í
skólakerfinu með áherslu á jafnræði
og virðingu fyrir fjölbreytni að leið-
arljósi.
 Hvatt er til meiri rannsókna á
högum minnihlutahópa á Íslandi.
 Því er stungið að íslenskum
stjórnvöldum að þau geri lagaum-
hverfi skýrara varðandi móttöku á
svokölluðum kvótaflóttamönnum.
 Því er beint til ríkisstjórn-
arinnar að hún athugi það hvers
vegna svo fáir flóttamenn hljóti hæli
hér og menn beðnir að skoða allt það
ferli m.a. áfrýjunarferlið.
 Settar verði skýrar reglur um
rétt barna þeirra sem sækja um hæli
til skólagöngu
 Bætt verði úr tungumála-
kennslu barna sem hafa íslensku
sem annað tungumál
 Skoðaðar verði ástæður þess að
börn af erlendum uppruna falli fyrr
úr skóla en önnur börn
 Þess verði gætt að börn sem
ekki vilja sækja tíma í kristinni sið-
fræði og trúarbragðafræðum fái
skýran valkost í skólum.
 Varað er við múslimafóbíu sem
hafi skotið upp kollinum
 Stjórnvöld eru hvött til þess að
gæta réttar kvenna sem hafa orðið
fyrir heimilisofbeldi.
 Varað er við gyðingaandúð
 Því er beint til fjölmiðla að þeir
grandskoði það að þeir með fréttum
sínum stuðli ekki að andrúmslofti
sem sé óvinsamlegt í garð minni-
hlutahópa.
 Sá háttur er gagnrýndur að at-
vinnuleyfi skuli fara beint til atvinnu-
rekanda (á núna við þá sem eru utan
EES-svæðis) en ekki til manneskj-
unnar sjálfrar.
 Hvatt er til íslenskukennslu en
jafnframt til þess að þeir sem ekki
hafi náð valdi á málinu eigi rétt á
túlkaþjónustu á viðeig-
andi stöðum.
 Að innflytjendur
fái notið menntunar
sinnar.
 Gætt sé virðingar
fyrir fjölskyldulífi
þeirra sem ekki eru ís-
lenskir ríkisborgarar. Í
þeim efnum er 24urra
ára reglan gagnrýnd.
 Stjórnvöld eru
hvött til þess að koma
sér upp langtíma inn-
flytjendastefnu þar sem
lagt sé upp með gagn-
kvæma aðlögun.
Mörgu er hrósað, t.d.
Innflytjendaráði og lát-
in í ljósi sú ósk að það
hljóti brautargengi. Þá
er starfsemi Alþjóða-
húss og Fjölmenning-
arseturs á Ísafirði hrós-
að.
ECRI (European
Commission against
racism and Intolerance)
er 46 manna sérfræð-
inganefnd, einn frá
hverju landi Evrópuráðsins, með að-
setur í Strassborg. Aðalvinna nefnd-
arinnar liggur í því að gera skýrslur
um ástand mála hvað varðar kyn-
þáttafordóma og kynþáttamisrétti í
löndum Evrópuráðsins. Þetta er
þriðja skýrslan um Ísland. Nokkuð
hefur færst í vöxt að aðildarríki fari
fram á að fá viðauka hegnda við
skýrslurnar með athugasemdum. Ís-
lensk stjórnvöld kusu að gera það
ekki og eiga hrós skilið. Miklu nær er
að skoða þessar ábendingar og reyna
að fara eftir þeim. Þær eiga býsna
mikinn rétt á sér því að glöggt er
gests augað.
Skýrslan var tilbúin af hálfu ECRI
30. júní 2006 en síðan hefur átt sér
stað samráðsferli við stjórnvöld ís-
lensk í því skyni að leiðrétta stað-
reyndavillur.
Skýrsla ECRI um
Ísland – margvís-
legar ábendingar
Baldur Kristjánsson
fjallar um skýrslu ECRI
Baldur Kristjánsson
»ECRI gagn-rýnir íslensk
stjórnvöld fyrir
að hafa ekki
staðfest viðauka
nr. 12 við
Evrópusátt-
málann um
mannréttindi.
Höfundur er tilnefndur af íslenskum
stjórnvöldum til vinnu í ECRI og var
formaður nefndar félagsmálaráð-
herra, sem gerði tillögu um Innflytj-
endaráð.
TENGLAR
..............................................
http://www.coe.int/t/E/hum-
an_rights/ecri/
NÝLEGA kynnti Lýðheilsu-
stofnun niðurstöður MUNNÍS-
rannsóknarinnar. Megintilgangur
rannsóknarinnar var að kanna
tannátu og glerungseyðingu hjá 1.,
7. og 10 bekk árið 2005. Rann-
sóknin sýnir að tannheilsa barna
og unglinga hefur far-
ið versnandi síðustu
ár.
Í útdrætti rann-
sóknarinnar á vef
Lýðheilsustofnunar
segir: ,,Í norrænum
samanburði lætur
nærri að íslensk börn
og ungmenni séu að
meðaltali með tvöfalt
fleiri skemmdar tenn-
ur en samanburð-
arhópar í Svíþjóð
(2005) og er staðan
verri en á hinum
Norðurlöndunum. Hjá 15 ára ung-
lingi eru að meðaltali rúmlega 4
fullorðinstennur skemmdar og
þarfnast viðgerðar eða hafa þegar
verið fylltar. Hjá þeim 33% sem
verst eru sett innan þessa hóps
eru að meðaltali 9 tennur
skemmdar. Glerungseyðing grein-
ist hjá 30% 15 ára unglinga. Tíðni
tannskemmda fer vaxandi og
áhyggjuefni hversu algengt það er
að ekki er gert við tannskemmdir.
Um 17% barna og ungmenna (4–
18 ára) mæta ekki í reglubundið
eftirlit hjá tannlækni.“
Einnig kemur þar fram að
Tryggingastofnun ríkisins (TR)
greiði umtalsvert minna vegna
forvarna í tannheilbrigðismálum
barna nú en árið 1998.
TR veitir styrki vegna tann-
lækninga barna og unglinga, ör-
yrkja og aldraðra. Þegar Siv Frið-
leifsdóttir heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra tók við
embætti sínu lagði hún upp með
tvö aðaláhersluefni: Forvarnir og
aldraða. Þess ber þó ekki merki
hvað tannlækningar varðar; sam-
kvæmt fjárlögum 2007 er einungis
gert ráð fyrir 2,7% hækkun á
framlögum til skjólstæðinga TR
vegna tannlækninga. Þessi pró-
sentuhækkun nær
engan veginn að
halda í við verðbólgu
síðasta árs, hvað þá
að vega upp á móti
fjölgun í þeim hópum
sem njóta styrkjanna
eða rétta af þá lækk-
un sem orðið hefur á
framlögum hins op-
inbera til þessa mála-
flokks hin síðari ár.
Hvers vegna
skyldu heilbrigðisyf-
irvöld hafa komist
upp með að skerða
smátt og smátt framlög til tann-
lækninga síðustu ár? Jú, árið 1998
rann út samningur Tannlækna-
félags Íslands og TR og tókust
ekki samningar um endurnýjun.
Þar höfðu tannlæknar samið við
TR um fast verð fyrir tann-
læknaþjónustu við skjólstæðinga
stofnunarinnar. Tannlæknar
sömdu þá um verð sem þeir töldu
að væri ásættanlegt fyrir viðkom-
andi þjónustu. Þetta kom svo aft-
ur skjólstæðingum TR til góða þar
sem innifalið var í samningunum
að þeir fengju stærstan hluta
tannlæknakostnaðarins end-
urgreiddan. Þegar samningurinn
rann út hvarf þrýstingur á heil-
brigðisyfirvöld að láta styrkina
fylgja almennri verðlagsþróun og
því fór sem fór. Þeir þrýstihópar
sem hefðu átt að láta sig málið
varða svo sem ASÍ, foreldra-
samtök, samtök eldri borgara og
Öryrkjabandalagið hafa því miður
sofið á verðinum hvað þetta varð-
ar.
Hver skyldu nú vera viðbrögð
ráðherra þegar allt stefnir í óefni í
tannheilbrigðismálum barna og
unglinga? Jú, það er að semja við
tannlækna um ,,ókeypis skoðun og
eftirlit hjá ákveðnum hópum
barna“ svo sem haft hefur verið
eftir henni í fjölmiðlum síðustu
daga. Það á sem sagt að semja við
tannlækna um samræmda gjald-
skrá fyrir þessa þjónustu. Og ef
tannlæknum hugnast ekki slíkur
samningur ,,þá munum við auglýsa
eftir tannlæknum sem vilja koma
á svona samningi“ (ráðherra í
Blaðinu 8. febrúar 2007). Þessi
skilaboð hljóma óneitanlega und-
arlega; allt í einu er það tann-
lækna að bjarga margra ára svelti
í framlögum hins opinbera til
tannlækninga með því að koma á
fastri ríkisgjaldskrá í tannlækn-
ingum.
Einhvern veginn hljómar þessi
boðskapur ráðherra eins og það
eigi að finna sem fyrst blóra-
böggla fyrir lélegri tannheilsu
barna og unglinga annars staðar
en innan heilbrigðisráðuneytisins.
Það virðist ekki hafa hvarflað að
heilbrigðisyfirvöldum að tann-
læknar séu ef til vill alls ekki í að-
stöðu til að semja um fasta gjald-
skrá fyrir tannlækningar
ákveðinna hópa í þjóðfélaginu.
Tannlækningar, eins og önnur
þjónusta, falla undir samkeppn-
islög. Það þýðir að tannlæknum er
óheimilt að hafa samráð um gjald-
skrár sínar.
En er þetta ekki bara í lagi, að
veita ákveðnum árgöngum skoðun
og forvarnir á sama verði – væri
ekki líka í lagi að stórmarkaðirnir
kæmu sér saman um verð á nauta-
lundum og handsápu ef þeir
kepptu hver við annan í verði á
Maggi-súpum og kaffi? Það væri
fróðlegt að heyra hvaða augum
samkeppniseftirlitið lítur þessar
hugmyndir ráðherra.
Niðurstöður MUNNÍS-
rannsóknarinnar koma vart tann-
læknum á óvart, enda hefur tann-
heilsu barna og unglinga hrakað
áberandi síðustu ár. Því er það
fagnaðarefni að heilbrigð-
isráðherra hafi lýst yfir vilja til að
gera eitthvað í þeim málum. En að
stilla því þannig upp að málið
standi og falli með samningi við
tannlækna er hin mesta firra.
Hið opinbera verður einfaldlega
að veita meiri peningum til mála-
flokksins og hækka verulega tann-
lækningastyrki til barna og ung-
linga. Verði það gert er ekki
ósennilegt að einhver hluti tann-
læknastéttarinnar bjóði upp á þá
„ókeypis skoðun og forvarnir“ sem
ráðherra er svo tíðrætt um út frá
lögmálum hins frjálsa markaðar.
Ekki hefur enn reynt á hvort
tannlæknar hafa vilja til samninga
við TR en vafasamt verður að telj-
ast að landslög leyfi þeim að
ganga til slíkra samninga.
Um yfirlýsingar heil-
brigðisráðherra í tann-
heilbrigðismálum
Magnús Jón Björnsson fjallar
um tannheilbrigðismál og gerir
athugasemd við yfirlýsingu
heilbrigðisráðherra
» Slæm tannheilsabarna og unglinga
virðist vera í beinu sam-
hengi við minnkandi
framlög TR til mála-
flokksins. Deila má um
hugmyndir ráðherra til
úrbóta.
Magnús Jón Björnsson
Höfundur er doktor í tannlækningum
og ritari Tannlæknafélags Íslands.
ÞAKRENNUKERFI
á öll hús – allsstaðar
BLIKKÁS –
Smiðjuvegi 74
Sími 515 8700
FYRIR um áratug var stöð-
ugleiki í efnahagsmálum markmið
í sjálfu sér. Þetta markmið mátti
m.a. finna hjá Sjálfstæð-
isflokknum. Nú eru aðrir tímar.
Efnahagslegur stöðugleiki er ekki
lengur markmiðið heldur þensla.
Þenslan, sem kallast góðæri við
betri tækifæri, er í eðli sínu ójafn-
vægi.
Ríkisstjórninni verður ekki
lengur tíðrætt um að verja stöð-
ugleikann. Ástæða þess er mjög
einföld. Stöðugleikinn er löngu
farinn. Nú tala ráðherrar rík-
isstjórnarinnar einungis um að
það þurfi að tryggja áframhald-
andi þenslu og hagvöxt. Umræð-
an um fyrirhugaðar stór-
iðjuframkvæmdir ber skýran vott
um þetta nýja markmið rík-
isstjórnarflokkanna.
Þenslan er nýtt höfuðmarkmið
ríkisstjórnarinnar. Þensla og
sveiflurnar sem henni fylgja eru
hins vegar vondar því í þeim
fylgir sóun og ójafnvægi. Sveiflu-
kennt efnahagslíf er ekki af hinu
góða. Samfara ójafnvægi og
þenslu er verðbólga og geng-
issveiflur sem koma mjög mis-
munandi niður á fólki og fyr-
irtækjum. Og með því er öll
áætlanagerð fyrir einstaklinga og
fyrirtæki sett í uppnám. Þetta
vita bæði íslenskir atvinnurek-
endur og íslenskar fjölskyldur.
Stöðugt efnahagslíf er hins veg-
ar æskilegt og gott markmið.
Stöðugleiki þýðir jafn hagvöxtur
og jafnvægi á vinnumarkaði.
Samfélagið verður að geta gert
áætlanir fram í tímann. Og sam-
félagið verður að hafa ástæðu til
að ætla að áætlanir geti staðist.
Það hlýtur því að eiga að vera
markmið hagstjórnar á hverjum
tíma að búa heimilum og fyr-
irtækjum stöðugt umhverfi. Stöð-
ugt umhverfi er einfaldlega ekki
til staðar núna.
Krónan er nánast í rússíban-
aferð í boði ríkisstjórnarinnar.
Vinnumarkaðurinn er sömuleiðis
þaninn til hins ýtrasta. Verðbólg-
an hefur verið yfir verðbólgu-
markmiðinu í heil þrjú ár. Vext-
irnir eru þeir hæstu í vestrænum
heimi. Viðskiptahallinn hefur ver-
ið í sögulegu hámarki og þjóðin
aldrei eins skuldsett.
Traust hagstjórn er íslensku
þjóðinni afar nauðsynleg. Hag-
stjórn á að miða að því að verja
stöðugleikann í stað þess að eyða
honum. Til þess að svo megi verða
þarf að koma ríkisstjórninni frá.
Það eru til aðrir sem geta betur.
Ágúst Ólafur Ágústsson
Hvað varð um
stöðugleikann?
Höfundur er varaformaður
Samfylkingarinnar.