Morgunblaðið - 03.06.2007, Blaðsíða 26

stjórnmál
26 SUNNUDAGUR 3. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
etta eru annasamir dag-
ar í lífi heilbrigðis-
ráðherra og hann kvart-
ar undan því að hafa
enn ekki getað heilsað
upp á alla starfsmennina í ráðuneyt-
inu. Sumarþingið stendur yfir, hald-
inn er ríkisstjórnarfundur um
morguninn og stjórnarfundur hjá
Orkuveitu Reykjavíkur upp úr há-
degi, en þar hættir hann sem
stjórnarformaður á aðalfundi um
miðjan mánuðinn. Hvað vill svo
þessi blaðamaður upp á dekk?
Guðlaugur Þór Þórðarson sest í
bláan sófann á skrifstofu sinni og
horfir rannsakandi á farsímann áð-
ur en hann leggur hann frá sér.
Getur verið að hann sé ekki að
hringja? Eins og búast má við ber
hann nýmyndaðri ríkisstjórn vel
söguna.
„Þetta er góður hópur fólks með
reynslu víðsvegar að. Auðvitað
þekki ég best til sjálfstæðismann-
anna, þó að ég hafi starfað með öll-
um ráðherrum Samfylkingarinnar á
einhverjum tímapunkti. Það er mik-
ill vilji til að gera vel og eindrægni í
hópnum.“
– Þó var hörð barátta á milli þín
og Björns Bjarnasonar í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins á síðastliðnu
hausti. Eru engin eftirmál af því?
„Nei, Björn hefur sjálfur lýst því
yfir í viðtölum. Hann hefur fengið
þessar spurningar en ekki ég. Við
höfum alltaf átt ágætis samstarf og
það verður engin breyting þar á.“
Stórt og viðamikið verkefni
– Það hefur hingað til ekki verið
beinlínis til vinsælda fallið að taka
við heilbrigðisráðuneytinu. Er þetta
ekki hálfgerður bjarnargreiði?
„Það er svolítið sérstakt ef það er
orðinn bjarnargreiði að gefa fólki
tækifæri á að spreyta sig í embætti
ráðherra. Auðvitað eru mörg verk-
efni erfið og krefjandi í stjórn-
málum. Og ég er mér meðvitandi
um að heilbrigðisráðuneytið er eitt
þeirra. Að sama skapi býður það
upp á mörg skemmtileg tækifæri.
Ef maður hefur áhuga á því að taka
þátt í stjórnmálum þá vill maður
axla ábyrgð og láta að sér kveða. Ég
er þakklátur fyrir að hafa fengið
slíkt tækifæri, þó að ég viti vel að
verkefnið er stórt og viðamikið og
það mun áreiðanlega næða um
mann á einhverjum tímapunkti. Ef
stjórnmálamaður er ekki búinn und-
ir það á hann að finna sér annað
starf.“
– Langt er síðan Sjálfstæðisflokk-
urinn fór með þennan málaflokk.
Hvaða verkefni er brýnast að þínum
dómi?
„Þessi málaflokkur er þess eðlis
að það verða alltaf brýn úrlausn-
arefni og í því felst að ekki á neinum
tímapunkti geta menn sagt að verk-
inu sé lokið. Ég tel brýnt að halda
utan um það sem vel er gert, sem er
fjölmargt. Íslensk þjóð er svo lán-
söm að eiga heilbrigðiskerfi sem er
traust. Það vita allir sem lent hafa í
skakkaföllum eða eiga aðstand-
endur sem hafa lent í slíku. Það er
lífsreynsla að fylgjast með þessu
hæfa starfsfólki leggja sig fram um
að láta fólki líða vel og fá bót meina
sinna. Ekki er þar með sagt að við
eigum ekki að reyna að sækja enn
frekar fram og stjórnarsáttmálinn
er mjög metnaðarfullur hvað þetta
varðar. Þar er skýrt tekið fram að
við viljum reka heilbrigðisþjónustu
á heimsmælikvarða.“
– Er það ekki bara innantómt tal?
„Alls ekki,“ segir Guðlaugur Þór
með áherslu. „Það skiptir máli að
við setjum okkur tölusett markmið
og séum með allar staðreyndir á
hreinu hvað þennan málaflokk varð-
ar. Ef til vill hefði umræðan þróast
öðruvísi ef upplýsingar hefðu verið
aðgengilegri. Ég tel mikilvægt að
svo verði.“
Þunglyndi vaxandi vandamál
– Þú varðir drjúgum tíma í að
ræða forvarnir í fyrstu þingræðu
þinni sem heilbrigðisráðherra. Það
virðist vera þitt hjartans mál?
„Það fyrsta sem kemur upp í hug-
ann þegar hugsað er um heilbrigð-
isþjónustuna er að það er hlutverk
okkar allra að takast á við verkefnin
þegar eitthvað bjátar á. Markmið
okkar hlýtur að vera sem mest
hreysti og heilbrigði þjóðarinnar og
jafnframt að búa þannig um hnút-
ana að við þurfum sem minnst á
heilbrigðiskerfinu að halda. Þjóð-
félagsgerðin hefur breyst gríðar-
lega á undanförnum áratugum;
verkefnin eru allt önnur en þau
voru í mínu ungdæmi, að ég tali nú
ekki um foreldra minna. Þegar talað
er um líkamlega og andlega sjúk-
dóma, þá er hreyfingarleysi og of-
fita ungmenna mikið áhyggjuefni og
einnig streita og kvíði sem fylgir
þessum mikla hraða sem er í sam-
félaginu.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
hefur upplýst að annar mesti valdur
að fjarvistum úr vinnu meðal 15 til
44 ára einstaklinga er þunglyndi og
útlit er fyrir að þær eigi eftir að
aukast enn frekar á næstu árum.
Þetta kemur inn á þann þátt sem í
daglegu tali er nefndur forvarnir, –
að undirbúa fólk þannig að það lendi
ekki í ógöngum. Það er ánægjulegt
hversu vel hefur tekist til í for-
vörnum á sviði fíkniefna, drykkju
ungmenna og reykingum. Sú vinna
hefur skilað mælanlegum árangri,
m.a. vegna þess að allir hafa lagst á
eitt, heilbrigðiskerfið, rannsóknar-
aðilar, skólar og fjölskyldur. Þetta
þarf ekki að vera flókið.
Foreldrar þurfa að verja tíma
með börnum sínum og við þurfum
að skapa þeim aðstöðu til að iðka
heilbrigðar tómstundir, þá sér-
staklega íþróttir, og að skóla- og
jafningjaumhverfið sé gott. Þessar
aðferðir er hægt að yfirfæra á fleiri
svið og það eigum við að gera. Það
kallar á samstarf aðila, ekki aðeins
ríkis og sveitarfélaga heldur einnig
fyrirtækja og þriðja geirans, þ.e.
frjálsra félagasamtaka, sem stendur
framarlega á Íslandi, og auðvitað
fjölskyldunnar og einstaklinganna.
En umfram allt berum við ábyrgð á
okkar eigin börnum; það er mesta
ábyrgð sem einstaklingur axlar.“
– Heildarútgjöld Landspítala –
háskólasjúkrahúss voru 4,5% um-
fram tekjur fyrstu þrjá mánuði árs-
ins, m.a. vegna meiri lyfjakostnaðar
og aukinnar yfirvinnu út af mann-
eklu. Heilbrigðiskerfið virðist ekki
standa undir útgjöldum. Hvernig
ætlarðu að bregðast við því?
„Það liggur fyrir að eftirspurn
eftir heilbrigðisþjónustu mun
aukast. Þeir sem eru 65 ára og eldri
eru fjórum sinnum dýrari hvað
varðar heilbrigðisþjónustu en yngri
einstaklingar á vinnualdri. Þjóðin er
að eldast og það liggur fyrir í mín-
um huga, eins og fram kemur í
stjórnarsáttmálanum, að það þarf
að huga að fleiri leiðum í rekstri
heilbrigðisþjónustu, svo sem fjöl-
breyttari rekstrarformum og að
fjármunir fylgi sjúklingum, en fyrir
því mun ég beita mér. Ég held að
það skipti máli að hugsað sé til
langs tíma, ekki aðeins ára eða kjör-
tímabils heldur áratuga. Menn eiga
ekki að rjúka upp til handa og fóta
þegar eitthvað kemur upp.
Það hefur gefist vel að fela þriðja
geiranum og einstaklingum ýmis
verk. Ég held að enginn hafi áhuga
á því að hið opinbera taki þau verk-
efni yfir, svo sem rekstur sjúkra-
stofnana SÁÁ eða rekstur Rauða
krossins á sjúkrabílum. Og menn
vilja áreiðanlega ekki stíga skref
aftur á við hvað varðar fjölbreytta
þjónustu einstaklinga, sem hefur
virkað hvetjandi fyrir þá sem þjón-
ustuna veita og sömuleiðis þá sem
njóta hennar.
Það sama á við þegar kemur að
málaflokki eins og heilbrigðis-
málum, þó að það hafi augljósa sér-
stöðu. Hér er ekki um það að ræða
að hlaupa til og umbylta öllu, heldur
þarf að taka þann tíma sem þarf í
stefnumótun og vinna að því hægt
en örugglega. Og vonandi næst um
það sem mest sátt.“
Fyrirhöfn að hlusta
– Hvað hefur einkaframtakið
fram að færa umfram ríkisrekst-
urinn á sviði heilbrigðisþjónustu?
„Menn eru sammála um hver á að
bera lungann úr kostnaðinum, þ.e.
ríkið og opinberir aðilar. En það
skiptir máli að skilja á milli kaup-
enda og seljenda þjónustunnar. Að
mínum dómi er ekkert að því að
skapa samkeppni á milli aðila og
auðvelt er að taka dæmi um það úr
menntakerfinu.
Háskólaumhverfið hefur breyst
mikið og það er gott fyrir nemendur
að geta valið úr fleiri háskólum en
áður og einnig fyrir kennara, – það
virkar hvetjandi fyrir þá og veitir
þeim fleiri tækifæri. Menn eru sam-
mála um að markmið heilbrigðis-
þjónustu sé að nýtast þeim sem hef-
ur þörf fyrir hana, einnig um að
verja miklum fjármunum til hennar
og að við þurfum að fá sem mest
fyrir þá fjármuni. Það er bara skyn-
semi að nýta þær leiðir sem hafa
reynst vel á öðrum sviðum.“
– Vinstri grænir eru þegar farnir
að gagnrýna áform ríkisstjórnar-
innar í þessum efnum. Verður þetta
helsta átakamálið á yfirstandandi
kjörtímabili?
„Ég hef reynt að haga mínum
störfum þannig að sem mest sátt
náist um þau mál sem ég vinn að.
En ég veit að það verða ekki alltaf
allir sammála. Ég tel það skipta
máli að hlusta á sjónarmið og við-
horf annarra þegar ákvarðanir eru
teknar, enda er því ekki þannig far-
ið að það sé allt slæmt sem frá
stjórnarandstöðunni kemur. Ég átta
mig á því að það kostar aukinn tíma
og fyrirhöfn að hlusta. En ég get
ekki gert meira en það. Það liggur
fyrir ákveðið upplegg hjá þessari
ríkisstjórn. Ég mun sem ráðherra
reyna að beita mér fyrir sátt, en ef
það tækist í öllum málum væri ég
fyrsti ráðherrann í Íslandssögunni
sem ekki hefði tekið umdeilda
Vali fylgir vald
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Heilbrigðisráðherrann Guðlaugur Þór segir þjóðina að eldast og að eftirspurn eftir heilbrigðisþjónustu muni aukast.
Það er í mörg horn að líta
hjá Guðlaugi Þór Þórð-
arsyni, sem er fyrsti heil-
brigðisráðherra Sjálf-
stæðisflokksins í tvo
áratugi. Pétur Blöndal
talaði við hann um bið-
lista, fjölbreyttari rekstr-
arform, hátæknisjúkra-
hús og önnur brýn
úrlausnarefni.
» „Það skiptir máli að við setjum okkur
tölusett markmið og séum með allar stað-
reyndir á hreinu hvað þennan málaflokk
varðar. Ef til vill hefði umræðan þróast
öðruvísi ef upplýsingar hefðu verið aðgengi-
legri. Ég tel mikilvægt að svo verði.“