Morgunblaðið - 03.06.2007, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. JÚNÍ 2007 37
Sumaropnun: Opið virka daga frá kl. 10-18, laugardaga frá kl. 11-15.
Spennandi sumarföt
Hörfatnaður - Mussur - Mittislæður
Kjólar - Pils - Bolir
Síðumúla 3, sími 553 7355
Frábært úrval af sundfötum
Bikinísett - Tankinísett - Sundbolir
Verð frá 6.400-8.200.
Skálastærðir 32-38 A/B, C/D, DD/E, F/FF
Buxur - boxer st. 38-44
förum við í rækjuna og nú erum
við komnir út í kolmunnann. Þetta
álag nú er fjarri því að vera sam-
bærilegt við árin áður, til dæmis
áður en loðnuveiðarnar byrjuðu.
Við tökum of mikið af æti frá
þorskinum.
Mikið hefur verið deilt á fiski-
fræðinga. Þeir náttúrlega vita ekki
allt. En þeirra aðalmistök hafa
verið þau að vera alltof bjartsýnir.
Þeir héldu að hægt væri að byggja
þetta allt upp á nokkrum árum
með því að losna við útlendingana
úr lögsögunni. Það var feillinn.
Við höfum lengi veitt of mikið.
Fiskur getur hvergi dulizt á land-
grunninu. Menn hafa alveg yfirsýn
yfir þetta allt saman. Veiðarnar
eru miklar og það er mikið álag á
þorskinum. Menn hafa stundum
haldið því fram, þegar þeir hafa
fengið nokkra góða róðra á vertíð-
inni, að nú sé svo mikið um þorsk
að það hafi aldrei verið annað eins.
Þarf að friða ætið
og minnka álagið
Til þess að ná upp þorskstofn-
inum hér við land þyrfti í fyrsta
lagi að friða ætið og minnka álagið
enn meira en gert er. Eftir að við
fórum að fiska milljón tonn af
loðnu ár eftir ár er orðið anzi langt
gengið. Við engar veiðar er eins
auðvelt að eyða fiskistofni og við
veiðar á uppsjávarfiski með nú-
tímatækni. Menn stoppuðu 1981 og
1982 í loðnunni, en samt halda
menn alltaf áfram núna. Einhverju
öðru er alltaf kennt um ef illa
gengur, hitastigi eða straumum.
Þetta er alveg það sama og á síld-
inni, þegar menn voru að útrýma
henni. Þá var röngu hitastigi kennt
um, að átan væri ekki á sínum
stað og fleira. Skýringin var ein-
faldlega ofveiði.
Á árunum fyrir 1960 vorum við
með upp í 220 báta á síldveiðum.
Meirihluti þessara báta var ekki að
gera neitt sérstakt, en nokkrir
stóðu upp úr. Stór hluti bátanna
fékk mjög lítið. Síðan stækkuðu
bátarnir og voru komnir með asdik,
kraftblökk og stærri nætur. Þeir
voru orðnir það dýrir að það varð
að nást árangur. Afköst fiskiskip-
anna, hvort sem þau eru smá eða
stór, aukast ár frá ári. Það er kraf-
an að allir skili toppárangri. Þá
kemur að hættunni á ofveiði.“
Alltaf umdeilanlegt
Hvað með fiskveiðistjórnunina?
Hefur hún kannski brugðizt? Er
kvótakerfið vont?
„Ég skal ekki dæma um það
hvort framsal aflaheimilda sé gott
eða vont. Það er annar meginþáttur
kerfisins. Hinn er að stjórna veið-
unum. Þetta verður alltaf umdeil-
anlegt. Kerfið var byggt upp með
hagsmuni útgerðarmannsins að
leiðarljósi. Útgerðinni var færður
allur fiskurinn. Síðan voru allar
upphæðir í leigu og sölu aflaheim-
ilda sprengdar upp úr öllu valdi.
Ef við stjórnum ekki fiskveiðum
við Ísland, myndum við ganga það
nærri hverri nýtanlegri fisktegund
við landið að veiðar yrðu ekki arð-
bærar. Ég tók þátt í því að eyða
síldinni við Ísland á tímabilinu frá
1959 til 1967. Eftir að nótin byrjaði
í síldinni við Suðvesturlandið var
henni hreinlega eytt. Það var gert
skipulega. Allar torfur sem fundust,
hvort sem síldin var stór eða smá,
voru teknar í nót og bræddar í
landi. Svo var norsk-íslenzka síldin
elt norður í ballarhaf og útrýmt.
Síðan gerist alveg sama með
loðnuna. Veiðarnar hafa verið alltof
miklar á undanförnum árum.
Verður að takmarka veiðarnar
Það eru margir sem halda því
fram að það sé óþarfi að takmarka
fiskveiðar. Það er því miður ekki
svo. Tækninni fleygir stöðugt fram
og fiskurinn á enga undakomuleið.
Það er alveg fráleitt að halda því
fram að hægt sé að stunda veiðar
án takmarkana. Línuveiðarnar
ganga vel í dag vegna þess að við
veiðum svo mikið æti frá þorsk-
inum. Hann er svangur og hefur
verið rýr undanfarin ár. Nýting í
þorski hefur verið 2 til 3% minni en
áður síðustu misserin. Reyndar var
þorskurinn að braggast í haust og
vetur og orðinn feitari en und-
anfarin ár. Ég tel það með ólík-
indum hvað þorskstofninn er sterk-
ur. Það hefur staðið glöggt.
Það eru margir sem sakna hinna
eiginlegu vetrarvertíða, þegar verið
var að taka megnið af þorskaflanum
á tveimur til þremur mánuðum. Til
þess tíma megum við ekki hverfa
aftur. Að taka megnið af aflanum á
þeim tíma sem hann er lélegasta
hráefnið til vinnslunnar og hengja
það upp í skreið eða frysta í blokk
fyrir Ameríku kann ekki góðri
„Við vorum á síldveiðum í nót á
Sveini Guðmundssyni alveg fram í
miðjan janúar árið 1963. Reyndar
gerði langan kafla seinni part
hausts, sem var suðvestan leiðinda
veður. Við lentum nokkrum sinnum í
vondu veðri á landleið og þurftum
að losa okkur við afla af dekkinu og
fyrir jólin fóru menn ekki á sjó í
fleiri, fleiri daga. Mér er það mjög
minnisstætt að menn voru orðnir svo
óþolinmóðir í landi 1962 að við fór-
um út annan dag jóla, en það tíðk-
aðist ekki á bátaflotanum í þá daga
að vera á sjó yfir jól og áramót.
Við fórum með fyrstu skipum frá
Akranesi og þegar við vorum komn-
ir úti í kantinn á Jökuldýpinu, var
síldartorfan komin þar mjög grunnt.
Við fengum þar strax fullfermi, ríf-
lega 800 tunnur. Þarna byrjaði mjög
skemmtilegt tímabil, því veiðin var
alveg samfelld fram yfir áramót.
Síldin gekk svo suður með landinu
og síðan austur og í janúar vorum
við komnir á eftir henni til Vest-
mannaeyja. Þegar hún var komin
austur fyrir Eyjar hættum við, en
sumir héldu áfram og veiðin endaði í
Meðallandsbugtinni.“
Flotinn eins og upplýst borg
„Á þessum tíma, sem við vorum á
nótabátunum, gengu síldveiðarnar
vel fyrir austan og norðan fram til
1966. Það var síðasta góða árið. En
1967 er síldin nánast farin frá land-
inu og þeir sem stunduðu einhverjar
síldveiðar það sumar, sóttu hana
langt norðaustur af landinu, allt til
Jan Mayen og söltuðu um borð. Árið
1965 má segja hafi verið toppurinn í
veiðunum fyrir Austurlandi, á
Rauða torginu. Það var mjög gaman
að vera þarna þegar skipafjöldinn
var sem mestur. Rússnesku rekneta-
skipin voru fjölmörg og eins og upp-
lýst borg. Það voru algjör uppgrip
þarna um haustið eftir góða veiði
um sumarið. Bátarnir voru þá farnir
að stækka og báru svona 250 tonn af
síld. Ég man að maður kom út að
kveldi og byrjaði veiðar og það var
nánast undantekning ef maður var
ekki búinn að fylla að morgni. Skírn-
ir tók þá 120 tonn í lest. En HB var
komið með stærri báta þá eins og
Höfrung II og Harald, sem tóku 200
tonn í lest og Höfrung III sem tók
270 tonn.
Það var gífurleg veiði og orðið
erfitt að losna við síld til bræðslu því
verksmiðjunar voru allar að
drukkna í síld. Þegar leið á haustið
fannst síld í Breiðamerkurdýpinu.
Það var ekki stór síld en við fórum
þá að fiska þar, og sigldum með síld-
ina heim á Akranes, en þar var bæði
brætt og fryst. Þessi síldveiði var
hreint ævintýri, allt frá 1959 til
1967, en haustið 1965 var toppurinn.
Næsta ár á eftir var veiðin þokkaleg
fram eftir hausti og svo var nánast
öllu lokið 1967.“
Síldin Kristján mokfiskaði síld á Rauða torginu á Sveini Guðmundssyni
haustið 1965. Það voru algjör uppgrip.
Mokveiði á Rauða torginu