Morgunblaðið - 03.06.2007, Blaðsíða 78

Hér er á ferðinni ein
eftirminnilegasta
hryllingsmynd síðustu
ára …85
»
reykjavíkreykjavík
Eftir Helga Snæ Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
VYTAUTAS Narbutas, kallaður Vytas, er sér-
stakur maður. Endurreisnarmaður. Vytas er
Lithái og býr á Íslandi. Hann er þekktur hér á
landi fyrir leikmyndahönnun en færri þekkja til
myndlistarmannsins Vytasar. Verk hans eru
stórmerkileg og minna um margt á verk Leon-
ardo da Vinci. Vytas opnaði í gær myndlist-
arsýningu á Næsta bar, sýnir þar áður ósýnd
verk. Vytas er gríðarlega fær teiknari og efnið
leikur í höndunum á honum, hvort sem hann
málar á striga eða vinnur í grafíkmiðla. Vytas
var kallaður „endurreisnarmaðurinn“ af gagn-
rýnendum í heimalandi sínu, þar sem hann var
þekktur af verkum sínum. Það fyrsta sem mér
dettur í hug þegar ég sé Vytas koma gangandi
niður Ingólfsstræti er seiðkarl úr ævintýri. Ég
er hálfhræddur við hann. En þegar við förum
að spjalla saman kemur í ljós að maðurinn er
afskaplega vingjarnlegur og einlægur. Ég
byrja á því að spyrja hann út í akrílmálverk á
pappír af Kristi á krossinum, verk sem ber
heitið „Anatomical Christ“, þar sem vöðvarnir
sjást og nöfn þeirra merkt inn á latínu, ekki
ósvipað og daVinci og fleiri endurreisn-
arlistamenn gerðu í sínum stúdíum af manns-
líkamanum.
,,Þetta er til þess gert að sýna hið mennska í
Kristi. Húðflettur Kristur sýnir þjáningu og
forgengileika mannskepnunnar. Hauskúpan
(sem er í horni myndarinnar) táknar sigur á
dauðanum,“ segir Vytas. ,,Það er ekki dæmi-
gert að túlka krossfestinguna með þess um
hætti, að hafa Krist án húðar,“ segir Vytas.
Minningar úr þorpinu
Vytas segist vera að kveðja fortíðina í verk-
unum á sýningunni. Þar séu myndir úr ,,gamla
þorpinu“ sem er huglægt þorp, minningar frá
Litháen. Á myndum sjást þorpsbúar slátra
svíni, búa sig undir brúðkaup, betlarar við
kirkjudyr o.fl. Ein myndanna sýnir mann, sem
hefur hengt sig í hlöðu sinni. Hann hefur
klæðst sunnudagafötunum og umhverfis hann
standa skynlausar skepnurnar, en þó er eins og
yfir öllu helgur blær. Ég spyr hann hvort prúð-
búni maðurinn sé byggður á minningu. ,,Nei,
hér er engin bein tenging á ferðinni, þó vissu-
lega hafi ég þekkt fólk sem hengdi sig,“ svarar
Vytas. Bróðir hans hafi lokið lífi sínu með þeim
hörmulega hætti aðeins fertugur að aldri. Vy-
tas hlaut sígilda menntun í myndlist, hóf mynd-
listarnám 11 ára og lauk námi 15 árum síðar.
Hann segir listaskólann sem hann fór í sem
barn ekki hafa verið neinn leikskóla heldur al-
vöru myndlistarnám þar á ferð. Vytas nam svo
handverk, listir og leikmynda- og bún-
ingahönnun í listaakademíu. Nú kemur þjónn-
inn á kaffihúsi 101 hótels og Vytas biður hann
um kaffi latte, vatnsglas og „mikla ást“, og
skellihlær að eigin fyndni. Ég fæ mér það
sama, að ástinni undanskilinni.
Málaði fyrir aðalritara
litháíska kommúnistaflokksins
Tveggja ára hlé varð á náminu í listaaka-
demíunni. Sovétmenn réðust inn í Afganistan
1979 og herskyldu var komið á í Litháen. Vytas
gegndi henni í Vilníus en var misnotaður, að
eigin sögn. „Aðalritari litháíska komm-
únistaflokksins átti sextugsafmæli og menn
voru mikið að velta því fyrir sér hvað ætti að
gefa honum; riffil með kíki, nætursjónauka…
þá datt mönnum í hug að gefa honum málverk,“
segir Vytas, og hann hafi verið látinn mála það.
En snúum okkur að Íslandi, af hverju end-
aðirðu hér? „Það var æskudraumur að fara til
Íslands, ég man eftir því í skóla þegar kennari
benti á Ísland á landakorti, einn myrkan vetr-
armorgun, og eitthvað gerðist innra með mér.
Mig langaði upp frá því til Íslands en datt aldr-
ei í hug að ég myndi enda hér,“ segir Vytas.
Hann hafi verið fenginn til að hanna leikmynd
og búninga í Þjóðleikhúsinu. Fleiri verkefni
fylgdu í kjölfarið og svo hitti hann eiginkonu
sína, Filippíu Elísdóttur búningahönnuð.
Nýtt tímabil í nýrri vinnustofu
Vytas er með stóra og mikla vinnustofu á
Seltjarnarnesi, getur málað þar eins og hann
lystir. Áður var hann ekki með neina vinnu-
stofu, hafði ekki efni á að leigja hana, en nú
hafa ónefndir velunnarar útvegað honum
vinnustofu. Nú getur hann ekki setið lengur á
rassinum og talað um hvað hann sé mikill snill-
ingur, að eigin sögn, nú verður hann að sanna
það. Vytas bendir á að leikhússtörf séu svo illa
launuð hér á landi að hann hafi ekki efni á því
að leigja vinnustofu. „Nú fæ ég ekki aftur verk-
efni í leikhúsi, eftir þetta viðtal,“ segir Vytas og
hlær. Aðspurður segir Vytas leikmyndahönn-
unina ekki hafa bein áhrif á myndlistina en
hann vilji gjarnan færa leikhúsið meira inn í
myndlistarverkin. „Ég vil snerta sálir manna
með verkum mínum, vekja tilfinningar, fá fólk
til að hugsa. Það er mikilvægast að vera ein-
lægur, þetta snýst um það hvernig þú talar til
fólks með listinni,“ segir Vytas. Hann vilji sem
minnst komast í snertingu við hversdagslífið,
horfi ekki á sjónvarp og lesi ekki dagblöð, forð-
ist pólitík og samfélagsmál. ,,Listamaður verð-
ur að vera einlægur og helga sig viðfangsefn-
inu. Listin er örlög ekki atvinna,“ segir Vytas.
Endurreisnar-
maður kveður
fortíðina
Morgunblaðið/Golli
Endurreisnarmaðurinnn Vytautas Narbutas í rokinu á horni Ingólfsstrætis og Hverfisgötu.
Vytautas Narbutas
Anatómíu-Kristur Anatomical Crucifix, eða
Anatómísk krossfesting, eftir Vytautas. Ak-
rýlmálning á pappír.
Vytautas Narbutas
Fortíð „Þorpsminningar. 1994-2007“ eftir Narbutas. Grafít á pappír.