Morgunblaðið - 25.11.2007, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 2007 27
hjúkrunarkonu Kleppspítalans Jór-
unnar Bjarnadóttur og Laugu, Guð-
laugar Guðmundsdóttur, við hjúkr-
unina, auk þess sem hann fékk
frábært fæði. Álít ég að Ellen hafi
með þessu bjargað lífi Agnars sonar
síns. Þess má geta að þegar Agnar
var síðar að útskrifast úr háskóla þá
lá hann meira og minna allan vet-
urinn.“
Verstu ekkert hrædd við að giftast
manni sem var berklaveikur.?
„Það voru margir áhyggjufullir
fyrir mína hönd en ég hef aldrei verið
sjúkdómahrædd,“ svarar Hildigunn-
ur.
„En þetta var voðalegur tími. Með-
an ég var við nám í Menntaskólanum
í Reykjavík dó margt ungt fólk úr
berklum. Einmitt þegar ég heimsótti
með vinkonu minni Stellu Sívertsen
sjúkling á Vífilsstöðum og sá Agnar
fyrst, er mér minnisstæð ung stúlka,
mjög glæsileg, sem nokkru síðar dó
úr berklum. Með Stellu fór ég líka
fyrst í heimsókn til fjölskyldunnar á
Kleppi. Hún þekkti þessa stráka. Svo
flutti fjölskyldan í bæinn 1940, að
Suðurgötu 13. Þá fór ég að koma
mikið þangað til að hitta Agnar. En
hann var oft svo veikur að við hugs-
uðum ekki um að gifta okkur fyrr en
síðar. Agnar lauk prófi í norrænum
fræðum 1946 en ég var að vinna. Eft-
ir stúdentspróf sótti ég fyrirlestra í
bókmenntum, ensku og frönsku, ég
hafði þá strax mikla löngun til að
læra tungumál. Meðan ég var í
menntaskóla var mér boðin sum-
arvinna á Landssímanum. Um haust-
ið var mér boðin vinna þar áfram og
af því að ég var „skítblönk“, þá sló ég
til og hélt áfram að vinna en var við
námið einnig utanskóla.
Lærði íslensku
en talaði dönsku
Þótt Ellen talaði alla sína tíð hér
dönsku þá hafði hún lært íslensku og
gat vel talað hana, hún þurfti þess
bara ekki. Hún skrifaði líka prýðilega
íslensku. Sigurður skólameistari
kenndi henni íslensku meðan hún var
ung stúlka í Kaupmannahöfn. Hann
var vinur og skólabróðir Þórðar
Sveinssonar. Í bréfi frá honum til
Ellenar má raunar sjá votta fyrir
áhyggjum vegna fyrirhugaðs hjóna-
bands hennar og Þórðar, kannski
hefur hann vorkennt henni að hverfa
frá notalegheitunum og hinni stóru
og ástúðlegu fjölskyldu og setjast að
hér upp á klakanum.
Faðir Ellenar var lengi vel nokkuð
vel efnaður maður en það tók að halla
undir fæti hjá honum fjárhagslega
þegar frá leið vegna blindu og um
það bil sem þau voru að fara að gift-
ast Ellen og Þórður var hann orðinn
heldur illa settur. „Ég sagði þér að ég
væri fátæk eins og kirkjurotta. Það
er dagsatt. Faðir minn á víst lítið fé.
Hann hefur tapað svo háum fjár-
hæðum,“ segir Ellen í bréfi til Þórð-
ar. Hún fékk þó 2000 krónur í heim-
anmund og hin fegurstu húsgögn,
þótt Þórður segði dagstofumublurn-
ar ekki nægilega fallegar. Líklega
hefur honum sárnað við föður Ell-
enar sem lét í ljósi óánægju með
borgaralegu giftinguna.
Þórður kom síður en svo úr rík-
mannlegum kringumstæðum, hann
missti foreldra sína snemma og barð-
ist til náms og bættra kjara. Hann
var enda mjög vinstri sinnaður og
hafði mikil áhrif á Ellen í þeim efnum
á meðan þau skrifuðust á. George
Brandes var þeim þá báðum hugleik-
inn og Þórður var eldheitur hug-
sjónamaður hvað sjálfstæðisbaráttu
Íslendinga snerti.
Ári eftir að Ellen gifti sig varð fað-
ir hennar gjaldþrota. Í fyrrnefndu
bréfi þar sem Ellen talar um fjárhag
föður síns segir hún: „Ég þekki dæmi
þess að stúlku hafi verið sagt upp
þegar faðir hennar gat ekki greitt
heimanmundinn. Sá unnusti er nú
ekki þess virði að halda í hann, en
þetta hefur verið leiðinlegt fyrir
stúlkuna. Ég er svo ánægð með þig
því ég veit að peningar skipta þig
ekki máli.“
Gott hjónaband
„Hvort svo hefur verið veit ég ekki
en ég veit að það skipti Þórð máli að
hann hefði forystuna í sambandinu. Í
einu bréfa sinna segir Ellen að hún
sé honum samþykk í þeirri skoðun að
karlmenn séu gáfaðri en konur. Í
öðru bréfi segir hann henni skýrt og
skorinort að hún skuli meta það að
hann skrifi henni eins og hún sé „gáf-
aður karlmaður“.
Það fór svo að Ellen undi sér ótrú-
lega vel á Íslandi, hún bast tryggum
vináttuböndum við margar íslenskar
og danskar konur, ekki síst Georgíu
Björnsson, sem síðar varð forsetafrú
Íslendinga. Ellen eignaðist með
Þórði manni sínum börnin Hörð, Úlf-
ar, Svein, Nínu Thyru, Agnar Jó-
hannes, Gunnlaug Einar og Friðþjóf
Sverri, sem var yngstur og fæddist
1922 og er sá eini sem er á lífi af
þessum systkinum nú.
„Ég fór með Ellen tengdamóður
minni til Danmerkur þegar elsti son-
ur minn var fjögra ára og þá heim-
sótti ég margt af fólkinu hennar sem
ég hafði áður hitt með Agnari. Þetta
ferðalag mitt og tengdamömmu var
eftir að Þórður dó, við Agnar giftum
okkur ekki fyrr en eftir lát hans og
fram að þeim tíma var ég aðeins
gestkomandi í Suðurgötunni. Þórður
kom mér fyrir sjónir sem afskaplega
lifandi maður, hann hafði svo mikinn
áhuga á öllu þótt hann væri bundinn
í hjólastól. Ég tel að hjónaband
þeirra Ellenar hafi verið gott. Hún
var mikil móðir og líka menning-
arlega sinnuð þótt aðstæður hennar
væru erfiðar í þeim efnum lengi vel,
það fóru ekki að ganga bílar inn að
Kleppi fyrr en árið 1927, nærri tutt-
ugu árum eftir að hún flutti þangað.
Hún hjólaði að vísu í bæinn en oft var
nú yfir miklar vegleysur að fara. Það
hjálpaði að vegna konungskomunnar
1907 höfðu verið smíðaðar kerrur og
hún fór stundum með þessum kerr-
um. Kleppur var mjög einangraður
fyrstu árin.
Þótt Ellen væri ánægð með börn
sín er ég viss um að hún hefði ekki
viljað eiga svona mörg börn ef hún
hefði getað við það ráðið. Ég hugsa
að hún hefði viljað eiga kannski þrjú
börn. En svona var þetta og allt gekk
þetta vel þótt Ellen væri raunar oft
veik meðan hún var að eiga börnin,
einu sinni mjög veik á Landakoti hátt
í mánuð. Fröken Kjær sem var yf-
irhjúkrunarkona við Laugarnesspít-
ala var mikil vinkona hennar og að-
stoðaði hana í sængurlegum. Annars
kvartaði Ellen aldrei og sagði fátt af
erfiðleikum lífs síns. En hún var mér
góð tengdamóðir og ég var mjög
ánægð með að eiga svona margt
tengdafólk, – einbirni eins og ég.
Danska fjölskyldan heillaði
Ég hafði raunar strax frá upphafi
miklu meiri áhuga á fólki Ellenar í
Danmörku en fjölskyldunni hér. Mér
fannst uppruni og líf dönsku fjöl-
skyldunnar ævintýri líkast. Sumt af
þessu fólki hafði upplifað stríð og
miklar umbyltingar t.d. í Rússlandi.
Á þessu hafði ég lifandi áhuga, –
miklu meiri en á því sem skeði á
Kleppi.
Lengi vel helgaðist upplýs-
ingasöfnun mín af löngun minni til
þess að börnin mín þekktu til þessa
ættleggs í Danmörku.
Eftir að ég lauk prófi frá HÍ stóð
mér til boða að fara til Óðinsvéa til að
hlusta á fyrirlestra. Í þeirri ferð
skoðaði ég m.a. legsteina Húgenott-
anna, forfeðra Ellenar í Fredrecia og
kom mér í samband við ýmsa úr
frændgarði hennar. Þegar allar þess-
ar upplýsingar bættust við bréfin
sem ég þýddi eitt af öðru þá sá ég
SJÁ SÍÐU 28
www.postur.is
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA

0
7
-
1
5
3
5
sun
1
32 4
12 14
2018
5 6 8
109 11 13 15
1716 21 22
2423 25 26 27 28 29
3130
mán þri mið fim fös lau
Jólapakkar
utan Evrópu
Jólakort
utan Evrópu
Jólakort
til Evrópu
Jólapakkar
til Evrópu
TNT
utan Evrópu
Jólakort
innanlands
7
TNT til Evrópu
Jólapakkar
innanlands
19
Og allir
elskuðu
Adam
Hann sendi svo
mörg jólakort
Pósturinn kemur með jólasendingarnar til þín í tæka
tíð fyrir jólin. Komdu tímanlega svo að sendingin þín
komist í réttar hendur á réttum tíma, innanlands eða
utan. Síðustu öruggu skiladagar í desember:
Komdu tímanlega með
jólakortin og jólapakkana