Morgunblaðið - 25.11.2007, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Út í loftið
hætti ég að taka þátt í þessari sögu.
Ef sögu skyldi þá kalla! Ef ég á að
vera alveg hreinskilinn þá er þetta
óttalegur leirburður.“
– Það er naumast menn eru
hvumpnir í dag.
Græn jól?
Nú er aðeins mánuður til jóla og
um kvöldið ber hátíð ljóss og friðar á
góma á heimili fjölskyldunnar í
Grafarvoginum.
„Við verðum að vera sjálfum okk-
ur samkvæm um jólin. Halda græn
jól,“ segir mamma.
„Oj, bara,“ segir Snæfríður Sól
sem hefur til þessa einungis heyrt
talað um rauð og hvít jól á sinni
stuttu ævi.
Nú fer um Hrein sem ber þegar
öllu er á botninn hvolft ábyrgð á um-
hverfisvæðingu fjölskyldunnar. Þýð-
ir þetta að hann fær engar gjafir?
Kannski gefa mamma og pabbi hon-
um bara þjónustu í jólagjöf, t.d. að
taka til í herberginu hans fram á vor.
Það er kannski ekki svo slæmt? Og
þó? Honum hrýs hugur við þeirri til-
hugsun að fá enga pakka. Enda þótt
hann sé bráðger og prýðilega upp-
lýstur miðað við aldur og fyrri störf
er hann bara barn. Og jólin eru fyrst
og fremst hátíð barnanna.
„Hvað segið þið um að við gefum
okkur geit?“ segir mamma.
Hafi aðrir fjölskyldumeðlimir haft
vopn á hendi við upphaf umræðunn-
ar eru þau öll glötuð núna. Geit!!!?
„Ég hefði átt að hlusta á mömmu
á sínum tíma, þessi kona er stór-
skrítin,“ hugsar Loftur með sér.
„Svo myndum við færa hana ein-
hverjum hirðingjum í Afríku,“ held-
ur mamma áfram án þess að blikna.
„Halló, jörð kallar Ísafold,“ segir
pabbi sem hefur misst þolinmæðina.
Snæfríður Sól er farin að tárast.
Sér geitina fyrir sér undir jólatrénu
– og ekkert annað.
Höldum okkur við
raunveruleikann, takk
„Hættiði nú að taka öllu svona
bókstaflega. Að gefa geit er að lið-
sinna einhverjum sem minna má sín.
Í stað þess að senda snauða fólkinu í
Afríku mjólk, sem lendir hvort sem
er örugglega í röngum höndum, fær-
um við því geit svo það geti mjólkað
hana sjálft til frambúðar,“ útskýrir
mamma.
„Já, þannig,“ ljúka pabbi og
Hreinn sundur einum munni. Snæ-
fríður Sól er aftur á móti engu nær.
„Þetta er göfug hugmynd, ástin
mín,“ segir pabbi „en verðum við
ekki að halda okkur við raunveru-
leikann. Eru jólin ekki hátíð
barnanna og ber okkur ekki fyrst og
fremst að gleðja okkar eigin börn.“
Hreinn fer flikk, flakk og helj-
arstökk í huganum. Hann er þá eftir
allt saman sonur Bruce Willis.
„Auðvitað fá þau sínar gjafir,“
segir mamma og klípur Snæfríði Sól
í kinnina. „Við megum ekki verða al-
veg heilög. Enda leggjum við svo
margt annað af mörkum til vernd-
unar loftslagsins að við megum al-
veg leyfa okkur smávegis bruðl ann-
að slagið. Ekki satt?“
„Jú,“ hrópa systkinin. Og pabbi.
„Í mörgum tilvikum getum við
samt gefið þjónustu eða glaðning.


E
inn af öðrum detta þeir inn um lúgur
landsins, sölubæklingarnir fyrir allt
dótið sem löngu er orðinn órjúf-
anlegur hluti jólahalds Vest-
urlandabúa. Hvort sem það eru vél-
knúnar Bratz-dúkkur, þriðju kynslóðar
farsímar, æsispennandi glæpasögur eða
nýjustu tískuklæði munu þau streyma úr
búðarhillum og ofan í innkaupapoka
landsmanna fyrir þessi jól sem önnur.
Svona hefur þetta verið í áratugi og svona
viljum við hafa það. Ekki nema von. Það er
greypt í eðli mannskepnunnar að vilja stöðugt
ná lengra og í okkar huga endurspeglast
árangurinn í stöndugum fjárhag og efnislegum
gæðum sem við hér á norðurhjara getum státað
öðrum fremur af.
Þegar umhverfisverndarsinnar koma svo
stormandi inn á sviðið, blása í herlúðra og segja
að nú þurfum við nú aldeilis að hugsa okkar
gang er ekki laust við að mönnum finnist
þessum gildum ógnað. Við erum vön því að
veraldleg gæði okkar byggi á því að gengið sé á
náttúruna svo það er ekki erfitt að álykta að þau
minnki verði því hætt.
Birna Helgadóttir, umhverfisfræðingur hjá
Alta, segir þetta hinn rammasta misskilning.
„Ég myndi segja að loftslagsbreytingarnar væru
eitt stórt tækifæri fyrir fyrirtæki, almenning og
hið opinbera, bæði á Íslandi og annars staðar.
Allir geta orðið sigurvegarar ef við höldum rétt á
spöðunum og nýtum þetta tækifæri vel.“
Bíðum nú við. Er ekki alltaf verið að segja
manni að loftslagsbreytingar séu ein mesta ógn
sem vofir yfir okkur? Að heimsendir sé í nánd
þeirra vegna? Hvernig á venjuleg manneskja að
skilja þetta?
„Tækifærin felast í auknum áhuga fólks á
umhverfismálum og þeirri vitundarvakningu sem
hefur orðið,“ heldur Birna áfram. „Nærtækast er
að benda á tækifæri orkufyrirtækja hér á landi
enda hafa þau verið mikið í umræðunni að
undanförnu. Markaður fyrir umhverfistækni fer
ört vaxandi í heiminum og er áætlað að hann
verði orðinn 688 milljarðar dollara árið 2010.“
Hún útskýrir þetta betur. „Auðvitað sjá sumir
ógnanir í þessu. Ekki síst fyrirtæki sem finna
fyrir auknum þrýstingi um að þau breytist á
einhvern hátt. Við lifum hins vegar ekki í
stöðugum heimi – hann er alltaf að breytast.
Það er mikil alþjóðleg samkeppni svo þau
fyrirtæki sem eru opin fyrir breytingunum og
bregðast við þeim eru líklegri til að lifa af til
langs tíma en íhaldssamari fyrirtæki sem
hræðast breytingarnar. Þetta hefur einfaldlega
með nýsköpun að gera.“
Hún segir ráðamenn heimsins smám saman
vera að gera sér grein fyrir þessu.
„Iðnaðarráðherra Bretlands sagði fyrir
skemmstu að loftslagsáhrifin myndu skapa
atvinnu og hagnað og gerir ráð fyrir að
umhverfistengdar vörur og þjónusta muni
aukast um 84% til ársins 2015. Tony Blair sagði
eitthvað svipað á sínum tíma og bætti því við að
þetta snerist ekki um að finna eina töfralausn
heldur myndi þetta kalla á margar litlar
ákvarðanir og breytingar hjá öllum
þátttakendum samfélagsins.“
Krafa um umhverfismerktan fisk
Birna hefur kynnst slíku á eigin skinni enda
vinnur hún meðal annars við að aðstoða ólík
fyrirtæki við umhverfisvottanir, sem æ fleiri hafa
áhuga á að sækja sér. „Til okkar koma fyrirtæki
sem eru tilbúin til að taka starfsemi sína í gegn
frá A til Ö út frá umhverfissjónarmiðum. Það er
einfaldlega hluti af þeirra ímynd og stöðu og er
klárlega að skila sér í markaðstækifærum og
meiri viðskiptum. Hér á landi eru ýmis fyrirtæki
farin að vinna skipulega að umhverfisstarfi þótt
þau séu kannski ekki eins mörg og víða
erlendis. Þetta eru jafnólík fyrirtæki og
prentsmiðjur, flutningafyrirtæki, álver,
bílaumboð, ræstingaþjónustur og hótel svo
eitthvað sé nefnt. Mikil gróska hefur líka verið
hjá flestum matvöruverslunum að undanförnu,
þar sem úrval af lífrænt ræktuðum og
umhverfisvottuðum vörum eykst stöðugt.
Stórmarkaðir eins og Fjarðarkaup, sem lengi
hefur unnið á þessum nótum, uppskera
verulega vegna áhuga viðskiptavina á þessum
málum og sömuleiðis verslanir á borð við
Yggdrasil og Maður lifandi. Þær gera raunar fyrst
og fremst út á lífrænt ræktuð matvæli og heilsu
en það eru líka umhverfismál. Svo má ekki
gleyma endurvinnslufyrirtækjum sem blómstra
sem aldrei fyrr.“
Hlustað á markaðinn
„Endurvinnslutunna Gámaþjónustunnar er
mjög gott dæmi um hvernig fyrirtæki hefur
hlustað á markaðinn og komið með lausn sem
hefur selst miklu meira en nokkur þorði að vona.
Og nú er samkeppnisaðili kominn með
samskonar þjónustu.“
Sjálf vinnur Birna hjá fyrirtæki sem klárlega
hagnast á þörf markaðarins fyrir
umhverfisvænar lausnir. „Jú, ráðgjafafyrirtæki
hafa svarað þessu kalli og til dæmis eru ýmsar
verkfræðistofur komnar með sérstakar
umhverfisdeildir,“ segir hún og bendir á að ekki
sé einungis um að ræða langtímaávinning hjá
fyrirtækjum af því að beina rekstri sínum á
umhverfisvænni brautir. „Fyrirtæki geta líka
sparað strax í beinhörðum peningum ef þau
halda vel á spöðunum, einfaldlega af því að þau
fara betur með hráefni og orku með því að huga
að þessum málum og fá betri yfirsýn yfir
reksturinn. Starfsfólkið verður líka stoltara af
starfinu sínu en ella.“
Erlendis vinna fjölmörg fyrirtæki á þessum
nótum, einfaldlega af því að það skilar sér. „Í
mörg ár hefur fyrirtækjum, sem eru með í „Dow
Jones Sustainability Index“ eða
sjálfbærnivísitölu Dow Jones, vegnað marktækt
betur en öðrum fyrirtækjum. Þau eru líka flest
dugleg að miðla upplýsingum um
umhverfisáherslur sínar til viðskiptavina sinna,
ólíkt mörgum íslenskum fyrirtækjum sem eru
mörg hver komin með góðar lausnir en virðast
hikandi við að kynna þær. Þá skilar
umhverfisstarfið sér ekki eins vel.“
Þetta á þó sennilega eftir að breytast.
„Íslensk fyrirtæki sem eru í útrás eru farin að
finna fyrir auknum þrýstingi um að vera með
umhverfisvænar lausnir. Þau hafa mörg hver
brugðist við með aukinni áherslu á
umhverfismál og sett sér skýra umhverfisstefnu
sem þau vinna samkvæmt. Þau eru búin að átta
sig á að þau verða einfaldlega að sinna þessum
málum ef þau ætla að vera með. Annars missa
þau bara af lestinni.“
Ellý Katrín Guðmundsdóttir, forstjóri
Umhverfisstofnunar, varð vör við þetta nýlega
þegar hún heimsótti pappírsfyrirtæki í Svíþjóð.
„Þar sögðust menn hafa áttað sig á því að ef
þeir færu ekki út í umhverfisvæna starfsemi
myndu þeir detta út af markaðinum. Svo einfalt
var það.“
Hið sama má segja um stórmarkaði á borð við
Wal Mart í Bandaríkjunum sem eru farnir að gera
auknar umhverfiskröfur til sinna birgja. „Wal
Þurfum að kýla á það
Það kostaði Sony heilmikið að þróa geislaspilara og tónhlöður en
það hefði varla borgað sig fyrir þá að framleiða kasettutæki út í eitt.
» Um næstu áramót gengur Kýótó-bókunin svokallaða í gildi,en hún er viðauki við Loftslagssamning Sameinuðu þjóðanna.
» Kýótó-bókunin rennur sitt skeið um áramótin 2012/2013.» Í byrjun desember funda fulltrúar þjóða heims á Balí þar sem grunnurverður lagður að því að nýtt samkomulag náist, sem tæki við af Kýótó-bókuninni. Á
Balí munu menn leitast við að fá umboð til víðtækra samningaviðræðna.
»Margar og strangar fundarlotur á ólíkum stigum þarf áður en nýtt samkomulag geturorðið að veruleika.
» Umhverfisráðherra hefur sagt að aðalatriðið að þessu sinni verði að fá að samnings-borðinu þjóðir sem ekki skrifuðu undir Kýótó-bókunina. Þar á meðal eru Bandaríkin
og Kína.
» Vonast er til að nýtt alþjóðlegt samkomulag um aðgerðir í loftslagsmálum verði sam-þykkt í Kaupmannahöfn 2009.
Úr brunni heimsálfsins