Skinfaxi - 01.11.1938, Page 7

SKINFAXl
87
Aðalsteinn Sigmundsson:
Landvörn.
i.
Sögur herma, að þegar land vort byggðist, hafi það
verið skógi vaxið milli fjalls og fjöru. Og víst er að
þá, eftir langa og algera friðun, hefir gróður landsins
verið svo stórum mun meiri en nú og náð viðar yfir,
að ólíku er saman að jafna. I meira en þúsund ár hefir
þjóðin stundað rányrkju á landinu — tekið gróður
þess og gróðrarefni og gefið ekkert í staðinn. Allt það
tímabil hefir mannfehöndin hjálpað náttúruöfluniim
og náttúruöflin veitt mannshöndinni lið til að reyta af
Fjallkonunni grænu gróðurklæðin, sem prýddu liana
og skýldu lienni. Gróðurinn liélt raka í jarðvegi hennar
og batt frjómold hennar með rótum sínum, svo að
vmdar og veður fengu eigi grandað. Þegar skóginum
var eytt og annar gróður átti í vök að verjast fyrir beit,
tók landið að blása. Gróðurmoldin fauk út i veður og
vind, en stór landsvæði urðu jarðvegslaus, örfoka —
berir gróðurlausir melar og sandar. Eftir því sem fok-
sárin verða fleiri og stærri, því víðar nær vindurinn
tökum og því liægra á liann um vik um eyðinguna.
Þessi saga hefir verið að gerast síðustu aldirnar, og
má víða sjá hana rista geigvænlegum rúnum i héröð
og afréttalönd lands vors. Nægir að nefna Rang-
árvelli sem skýrt dæmi þess. Þar er nú heilt stór-
hérað sandur og auðn, en var áður skóglendi og að
öðru leyti vel gróið, með þykkum jarðvegi, svo sem
sjá má á torfunum, sem eftir standa á stöku stað.
Þarna voru um eða yfir 90 býli, sem eydd eru og horf-
in. En þar er líka eitthvert skýrasta dæmi þess, hvað
mannshöndin getur gert til varnar og viðreisnar: Sand-
græðslan í Gunnarsholti. Jörðin Gunnarsholt fór í eyði
vegna sandfoks og hlásturs 1925, og var þó setið þar