Skinfaxi - 01.11.1938, Page 29

SKINFAXL
10'J
maður, eigi síður en skáld, var hann „sættandi og sam-
þýðandi“, þjóðfræðari, er vildi „glæða heilbrigt og
hlutdrægnislaust almenningsálit, almenna framfara-
■síefnu í landinu, byggða á frjálslyndi, viti og réttvísi“.
Auk aragi-úa ritgerða og greina i blöðum og tíma-
ritum, skrifaði séra Matthías þrjár ferðasögur (Chic-
ago-för mín, Frá Danmörku og Ferð um fornar stöðv-
ar) og ævisögu sína (Sögukaflar af sjálfum mér).
Eru þær allar einkar skemmtilegar; stíllinn skáldlegur,
með miklum fjörsprettum, leiftrandi tilþrifum i máli
ug' hugsun. Bréf hans eru með sama aðalsmarki rit-
snilldar hans og andagiftar.
Að bókmenntagildi standa leikrit séra Matthíasar
langt að haki heztu kvæðum hans; þó eru þau livergi
nærri ómerkileg í sögu islenzkra sjónleikja; enda var
liann einn af brautryðjöndum þeirrar bókmenntagrein-
ar með þjóð vorri. Fyrsta leikrit hans, Skugga-Sveinn
(Útilegumennirnir), samið þegar liann var hálfþritug-
ur, er að vonum Iivergi nærri laust við smiðalýti, en
ber jafnframt órækan vott um ríka dramatiska gáfu
Itöfundarins. Þjóðlegur blær leiks þessa og söngvarn-
ir prýðilegu sem fléttaðir eru inn i frásögnina, munu
þó mest hafa stutt að því, að gera hann jafn framúr-
skarandi vinsælan og raun er á orðin. En Skugga-Sveinn
befir leikinn verið oftar en 100 sinnum austan liafs og
vestan. Frá dramatisku sjónarmiði kveður þó óneitan-
lega meir að hinu sögulega leikriti séra Matthiasar, Jón
Arason, þó að það sé engan veginn gallalaust. Hinn
aldni biskup, einn af uppáhaldsmönnum skáldsins, er
aðsópsmikill á leiksviðinu eins og hann var i lifanda
lifi; og fleiri persónurleiksinserumeðómenguðum veru-
leikablæ. Margar atburðalýsingarnar eru einnig sannar
og áhrifamiklar. Réttilega komst danskur hókmennta-
fræðingur svo að orði um leikrit þetta: „Hvað sem
öðru líður, þá má sjá, að hér hefir skáldeyra heyrt
mannshjörtu slá“ (Olaf Hansen).