Skinfaxi - 01.04.1940, Blaðsíða 57

SKINFAXI
57
merki þeirra enn í dag. Því mun samhenginu í sögu íslend-
inga og menningu verða gefinn miklu meiri gaumur en ýmsu
því, sem fyrirferðarmest er i sögulegum heimildum, svo sem
deilum og vígaferlmn. Eins mun ekki verða hirt um að telja
upp alla þá menn, sem mikið hefur horið á, heldur reynt
að gera nánari grein fyrir þeim mönnum, sem annað livort
eru sérkennilegir fulltrúar fyrir viss þjóðareinkenni eða með
'dæmi sínu og starfi eru lifandi þættir hinnar sögulegu arf-
leifðar. Um margt af þessu má vísa til þess, sem fjallað er
um í fyrri bindunum. En til þess að gera yfirlit sögunnar
skýrara, munu ýmsir viðaukar verða látnir fylgja bókinni,
þar á meðal greinargerð fyrir efnahag þjóðarinnar fyrr og.
síðar, sem áður er getið um (með hliðsjón af I. bindi og til
viðbótar því, sem þar er sagt), — skýrsla um mannfjölda á
ýmsum tímum, að svo miklu leyti sem unnt er að komast
l)ar að sæmilcga öruggum niðurstöðum, — og annáll um
helztu atburði og merkimenn, sem hefur ekki þótt ástæða
til að geta um i aðalyfirlitinu, en fróðlegt er fyrir lesendur
að vita nokkur deili á.
Aðalsjónarmiðinu í þessari hók er þegar lýst hér að fram-
an. Eg gæti um það að miklu leyti tekið undir orð ameríska
rithöfundarins, James Harvey Hobinsons: „Eg hef lengi ver-
ið þeirrar skoðunar, að hinn eini verulegi skerfur, sem sagn-
fræðingarnir geta lagt til framfara vits og skilnings, sé að
kynna sér fortíðina með sífellt valcandi auga á samtíðinni.“
Þó að það sé ekki tilgangur minn i þessu riti að prédika
minar skoðanir um það, hvernig leysa megi ýmis vandamál
nútímans (það má vera, að eg geri það seinna meir á öðr-
um vettvangi), þá ættu sum af þessuin vandamálum að skýr-
ast við það, að rætur þeirra eru raktar aftur i tímann. Ein-
slök dæmi þessa má nefna. Þó að miklar ytri byltingar liafi
átt sér stað í trúarsetningum og lífsskoðun íslendinga, svo
sem kristnitakan árið 1000, viðgangur liins kaþólska kirkju-
valds á miðöldum, siðaskiptin á 16. öld, hinn strangi rétt-
trúnaður á 17. öld, skynsemishyggja nútímans, — þá er samt
órofið samband milli lífsskoðana þeirra nú á dögum og á
clztu tímum, landnámsöldinni. Eitt af þvi, sem jafnan hefur
ráðið miklu í sálarlífi fslendinga og afstöðu þeirra gagnvarl
öðrum þjóðum, er togstreita milli vanmeta og ofmeta. Enn í
dag eiga þeir hágl með að líla rólega og hreinskilnislega á
aðstæður sínar, hvað þeir eru, geta og eiga og hvað þá skort-
ir, hvað þeim er um megn. Þeim hættir annars vegar við
sjálfbirgingsskap, hins vegar við furðulegu dómgreindarleysi