Náttúrufræðingurinn - 2008, Qupperneq 15

Ritrýnd grein
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Jón Ólafsson, Sólveig R. Ólafsdóttir og Jóhannes Briem
Vatnsföll og vist-
KERFI STRANDSJÁVAR
Þegar árvatn berst til sjávar myndast strandsjór sem glöggt má greina
frá fullsöltum sjó af eðlis- og efnaeiginleikum hans. Hér er þessum
eiginleikum lýst og því hvað gerist í strandsjónum, einkum að vorlagi
við ísland. Þar kemur strandstraumur við sögu, næringarefnabúskapur
og tengsl við hrygningarstöðvar og nýliðun þorsks.
Landgrunn eru lítið brot af
flatarmáli heimshafanna en
frumframleiðni er þar miklu
meiri en víðast í úthafinu og þau
gefa af sér stóran hluta sjávarfangs
þess sem mannfólkið aflar sér.
Landgrunnssvæðin taka við því sem
berst til sjávar frá þurrlendinu:
árvatni, uppleystum efnum og föst-
um efnum í grugglausn. í aldanna
rás hefur álag á strandsvæði sífellt
aukist og þar hafa orðið breytingar,
bæði vegna athafna manna og
breytileika náttúrunnar, t.d. veður-
fars. Menn hafa breytt næringar-
efnaflæði til strandsvæða með
úrgangi frá landbúnaði, iðnaði og
þéttbýli. Rennsli ferskvatns til sjávar
hefur breyst með vatnsmiðlun,
áveitum og breytingum á árfarveg-
um.1 Víða hafa menn aðeins óljósar
hugmyndir um það hvernig aðstæð-
ur hafi áður verið. Mikilvægi strand-
sjávarins og aðsteðjandi breytingar
2. mynd. Strandsjór við Suður- og Vesturland 16. október 2002. Grugg frd jökulám sýnir hvernig flæðið er vestur með suðurströndinni,
fyrir Reykjanes og inn á Faxaflóa. Hvtta línan suður af Krísuvíkurbjargi sýnir snið þar sem rannsóknir hafa verið unnar að vorlagi
(5. mynd) ograuði depillinn er áþeim stað þar sem straummæli var lagt vorið 1983 (6. mynd). Myndin erfrá Terra-gervihnattarnemanum
og birt með heimild MODIS Rapid Response Project at NASA/GSFC. - Coastal water at South and Southwest Iceland 16 October 2002.
The coastal currentflow westward and past Reykjanes into Faxaflói carries suspended particles from glacial rivers. The white line south
of Krísuvíkurbjarg marks a transect of stations which have been studied in the springtime (Fig. 5) and the red dot is the location in
1983 of a current meter mooring (Fig. 6). Image courtesy of MODIS Rapid Response Project at NASA/GSFC.
Náttúrufræðingurinn 76 (3-4), bls. 95-108, 2008
95