Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 22

Tonn
llllliiiHliJ
1981 1986 1991
Ár
MVallarloxgraN WVallarsvcifgras MTúnvingull LJAnnao]
4. mynd. Innflutningur á vallarfoxgrasi,
vallarsveifgrasi, túnvingli og öðrum teg-
undum í tonnum 1971-1994. Upplýsingar
eru ekki til frá árunum 1978-1980.
Ár
5. mynd. Magn af erlendu grasfrœi til
uppgræðslu 1971-1992.
græðslu ríkisins. Þar sem vitað er hversu
stór landsvæði voru tekin til túnræktar
þessi ár má áætla hver fræþörf Land-
græðslunnar var á tímabilinu, ef gengið er
út frá því að sáðmagn sé 25 kg/ha í túnrækt
og 30 kg/ha í uppgræðslu (5. mynd). Af
því sést að sáð var um 100 tonnum af er-
lendu grasfræi á vegum Landgræðslunnar
á áttunda áratugnum og sýnu mest fyrsta ár
þjóðargjafarinnar 1975. A níunda áratugn-
um skera árin 1983-85 sig úr, en þá var
uppgræðsla á Auðkúlu- og Eyvindarstaða-
heiðum í tengslum við Blönduvirkjun í
fullum gangi. Meginuppistaðan í sáning-
um Landgræðslunnar hefur frá upphafi
verið túnvingull en einnig hefur verið sáð
vallarsveifgrasi, einkum hin síðari ár.
■ UPPRUNI SÁÐGRESIS
Lítið er vitað um hvaða grasstofnar voru
fluttir inn af hinum ýmsu tegundum
framan af öldinni. Er það í raun ekki fyrr
en markviss skráning innflutnings hefst
um 1970 að ítarlegar upplýsingar liggja
fyrir um uppruna sáðgresisins. Jónas Jóns-
son (1968 og pers. uppl.) telur að í upphafi
hafi fræið mestmegnis verið komið frá
Danmörku. Er það ekki ólíklegt þar sem
mest samband var við Danmörku og kyn-
bætur grasa og fræsala stóð þar í miklum
blóma strax í upphafi aldarinnar. Reyndar
voru Svíar einnig farnir að selja grasfræ á
þessum tíma og sennilega hefur eitthvað af
fræi borist þaðan. Eins og áður sagði ann-
aðist S.I.S. að mestu fræinnflutning eftir
1930. Fram að stríði segir Jónas að mest
hafi þar borið á háliðagrasi frá Finnlandi,
vallarfoxgrasi frá Noregi eða Finnlandi og
kanadísku vallarsveifgrasi. Frá Danmörku
hafi hins vegar komið nokkuð af hávingli,
língresi, hvítsmára, axhnoðapunti og föx-
um.
A tímum seinni heimstyrjaldarinnar var
ekki unnt að fá fræ frá Evrópu og kom því
mestallt fræ frá Norður-Ameríku. Háliða-
gras fékkst ekki á þessum tfma. Almennt
var talið að sáðgresi þetta hefði enst illa
(Sturla Friðriksson 1954). Bendir það til
þess að grasstofnarnir hafi verið illa aðlag-
aðir aðstæðum hérlendis. Kemur það ekki
á óvart og er í samræmi við tilraunaniður-
stöður (t.d. Sturla Friðriksson 1956;
Áslaug Helgadóttir 1988). í lok stríðsins er
síðan aftur farið að flytja inn fræ frá
Norðurlöndunum þótt stundum hafi orðið
að leita til Ameríku (t.d. Handbók bænda
1954, bls. 136). í Handbók bænda frá 6.
áratugnum má sjá að mestallt fræið kemur
frá Danmörku, nema háliðagrasið sem var
finnskt og vallarfoxgrasið sem var ýmist
norskt eða danskt. Reyndar er getið um að
í „harðviðrisblöndu" frá 1954 hafi verið
hálíngresi, skriðlíngresi og vallarsveifgras
frá Kanada (Handbók bænda 1955, bls.
144). Það er fyrst í Handbók bænda 1956
(bls. 147), 1957 (bls. 146) og 1958 (bls.
152) að innflultir stofnar eru nafngreindir.
Þar kemur í ljós að danska fræið er ýmist
frá 0tofte eða Roskilde kynbótafyrir-
tækjunum en norska vallarfoxgrasið er
stofninn Grindstad frá Vidarshov. Allir
þessir stofnar hafa reynst illa í tilraunum
hérlendis (Sturla Friðriksson 1956; Hólm-
geir Björnsson og Guðni Þorvaldsson
1971 1976
132