Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 63

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 63
Tamdir fílar tímgast lítt. Þar við bætist að ekki svarar kostnaði að hafa ungfíla á fóðrum þar til þeir fullorðnast. Stofnar brúkunarffla eru því endurnýjaðir með því að fanga og temja villifíla. Þá er sell upp rammgerð stauragirðing, kraal, inni í skógi þar sem fflahjörð hefst við. Svo fer fjöldi manns, allt að 2000 að sögn Hagen- becks, á vettvang og hrekur fflana inn í girðinguna með blysum og trumbum. Þá eru fangarnir tjóðraðir með hjálp taminna ffla og tekið til við að temja þá. Einn maður (mahout á Indlandi, ooz,ie í Burma) tekur að sér hvert dýr og fíll og fílreki tengjast oft sterkum böndum. VlÐHAFNARFÍLAR A Indlandi voru fflar til skamms tíma sams konar stöðutákn og kádiljákar, rollsar og benzar eru nú til dags. Höfðingjar sátu ffla sína í sérlegum hásætum. í brúðkaupi hátt- setts indversks embættismanns 1795 komu l'ram einir 1200 skreyltir fflar, þar af báru um hundrað silfurhúðuð viðhafnarhásæti. Rómverjar notuðu fíla í sigurgöngum að loknum vel lánuðum orrustum og við krýningu keisara. HerfIlar Herstjórar í Asíu lærðu snemma að meta kosti fíla. Þeir voru fyrirrennarar skrið- dreka, brynjaðir málmplötum á höfði og síðum (5. mynd). Með lilkomu skotvopna urðu fílar úreltir í hernaði, af því að byssurnar unnu á þeim en ekki síður vegna þess að þeir fældust hvellina og áttu þá til að troða eigin liðsmenn undir. Notkun fíla í hernaði barst til Evrópu eftir að Alexander mikli Makedóníu- konungur (356-323 l'.Kr.) komst í tæri við herfíla Persa, sem að sjálfsögðu voru asískir. Snemma á 3. öld f.Kr. fóru Egyptar að temja afríkufíla til nota í hernaði. Þeir lifðu þá og allt fram á 2. öld e.Kr. norðan Sahara. Hannfbal (f. 247, d. unt 183-181 l’.Kr.) beilti afríkufílum með góðum ár- angri gegn Rómverjum í púnversku slríð- unum. Júlíus Sesar (100-44 f.Kr.) notaði stöku sinnum herfíla, trúlega afríska. Sfðan virðist tamning afríkuffla hafa legið niðri þar til um síðustu aldamót, þegar ráðamenn í Belgíska Kongó létu fanga fíla og temja til nota í hernaði. Skemmtifílar Ashurnasirpal II Assyríukonungur kom á níundu öld fyrir Krists burð upp dýragarði sem í voru fílar frá Sýrlandi. Unt sama leyti voru fflar í dýragarði í Kalhu í Fönikíu. Alexander mikli hafði með sér asíuffla úr herleiðöngrum sínum í austri og sýndi við hirðina í Makedóníu á 4. öld f.Kr. Og stríðsfílar Karþagómanna voru til sýnis almenningi á friðartímum. Rómverjar létu fíla berjast innbyrðis eða við naut eða menn í hringleikahúsum, auk þess sem þeir létu meinlausari fíla leika þar ýmsar listir. Og enn eru fílar vinsælir í sirkusum og dýragörðum. ■ FRÆNDGARÐUR RANADÝRA Fflategundimar tvær eru einu eftirlifandi fulltrúar ranadýra, Proboscidea. Þessi ætt- bálkur spendýra var fyrrum mun tjölskip- aðri. Menn ráða það af beinagerð og Ueiru að nánustu ættingjar ranadýra séu spendýr af tveimur ættbálkum, er um flest virðast harla ólík fílum. Annars vegar eru sækýrnar, Sirenia, all- stór lagardýr sem líkjast fljótt á litið selum. Framlimir eru ummyndaðir í eins konar hreifa, afturlimir eru engir og lárétt sporðblaðka á stirtlunni. Ein tegund, Dugong dugon (6. mynd), lifir með strönd- um Indlandshafs og Kyrrahafs og kemur sjaldan í ósalt vatn. Þrjár tegundir af ætt- kvíslinni Trichechus lifa í árósum og uppi í ám beggja vegna Atlantshafs. Sækýr lifa á þangi og öðrum vatnagróðri. Núlifandi sækýr lil'a allar í hitabelti eða hlýjustu hlutum tempruðu bcltanna. Fimmta tegundin. barkdýrið, Hydrodam- alis gigas, lifði í köldum sjó, á sögulegum tíina aðeins í Beringshafi. Vesturlanda- búar komust á snoðir um tilvist dýrsins 171
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.