Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 65

9. mynd. Snjáldurfíll, Gomphotherium angustidens.
Dýr af þessari œttkvísl lifðu á míósentíma og fram á
plíósen, eða fyrir um 10 til 20 milljón árum. Leifar
þeirra hafa fundist t' Evrópu, Asíu, Afríku og Norður-
Ameríku. Snjáldurfíllinn var dœmigerður fyrir œtt sína
um neðri kjálka og neðri skögultennur. Mytul eftir
Maurice Wilson. (Carrington 1958.)
stækkandi með tímanum.
Helsta einkenni hökutanna
voru stórar skögultennur sent
sveigðust niður úr neðri gómi
(8. mynd). Margar tilgátur,
hver annarri ósennilegri, eru
fram komnar því til skýringar
hvernig dýrin hafi beitt þessum
tönnum. Gerð höfuðbeinanna
bendir til þess að dýrin hafi verið með
rana.
Elstu leifar hökutanna eru frá míósen.
Þeir lifðu í Evrópu, Asíu og Afríku, dóu út
í Evrasíu áður en tertíertímabili lauk en
héldu velli í Afríku fram á jökultíma. Frá
því hinir fyrstu komu fram og þar til ættin
dó út liðu meira en 20 milljón ár.
SnIÁLDURFÍLAR, GOMPHOTHERIIDAE
Þessi kynlega grein á þróunartré ranadýra
er eldri en ættstofn hökutanna. Elstu
þekktu snjáldurfílar, vatnasnjáldrar, Phio-
mia, og frumsköglar, Palaeomastodon,
lifðu í Norður-Afríku á ólígósentíma, fyrir
um 30 milljón árum. Leifar vatnasnjáldra
hafa líka fundist á Indlandsskaga. Dýrin
þeirra eru aldauða og aðeins
tvær tegundir lifa af hinni
fimmtu.
Mörlar, moeritheriidae
Af þessari ætt þekkjast aðeins
leifar dýra af ættkvíslinni
Moeritherium, en eins og fyrr
er getið er talið að þau standi
nærri upphafsstofni ranadýra.
Leifar af mörlum hafa fundist í
Norður-Afn'ku í um 30 til 40
milljón ára gömlum jarð-
lögum, frá því seint á eósen og
snemma á ólígósen. Mörlarnir
voru á stærð við tapír eða stórt
svín. Þeir höfðu langa kjálka
og vísi að skögultönnum bæði
að ofan og neðan. Annars líkt-
ust dýrin lítt fílum (3. mynd).
Talið er að mörlar hafi verið
háðir vatni, líkt og flóðhestar
nú á dögum.
HöKUTANNAR,
DEINOTHERIIDAE
Öll dýr af þessari ætt eru talin
til einnar ættkvíslar, Deinot-
herium. Þau voru áþekk að
líkamsgerð en misstór. Elstu
hökutannarnir voru minnstir,
en samt nærri hálfur þriðji
metri á hæð. Þeir fóru svo
8. mynd. Hökutanni, Deinotherium giganteum. Mynd
eftir Maurice Wilson. (Carrington 1958.)
173