Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 102

9. mynd. Misgengi í Krepputunguhrauni norðaustur af Rifnahnjúk. Sigið er allt að 20 m
til vesturs og jökulhlaupafarvegir finnast heggja vegna misgengisins og eru því eldri. - A
normalfault in Krepputunguhraun northeast of Rifnihnjúkur. Channels of glacier bursts
are found on hoth sides of the faults and are therefore older. Mynd/photo Guttormur
Sigbjarnarson.
til vesturs er að finna á Urðarhálsi, norðan
undir Kistufelli og á milli Gígaldna og
Hrímöldu. Það má segja að l'lestar
sprungustefnur á Islandi eigi sína fulltrúa
suðvestur af Dyngjufjöllum, enda breytist
þar stefna megineldstöðvabeltisins frá
norðausturstefnu Suðurlands til norður-
stefnu Norðurlands.
Við suðurrætur Dyngjufjalla sunnan við
gossprunguna, sem myndaðist þar ein-
hvern tíma á árunum 1924-1929, er að
finna um fimm ferkílómetra sundur-
sprungið svæði þar sem sprungurnar stefna
í ýmsar áttir (Guttormur Sigbjarnarson
1993b). Allar þessar sprungur eru fremur
smáar með minniháttar misgengjum.
Suðurhluti þeirra liggur úti á Jökulsár-
aurum, sem þarna eru myndaðir við jökul-
hlaup. Líklegasta skýringin á þessu fyrir-
bæri er að þarna undir hafi myndast inn-
skot í tengslum við eldsumbrotin.
Samkvæmt flekakenningunni sígur jarð-
skorpa gosbeltanna á svipuðum hraða og
nemur upphleðslu gosefnanna (Sigurður
Steinþórsson 1981). Við nánari athuganir
á Kreppulunguhraunum á Rifnahnjúks-
svæðinu finnast þar ýmis sönnunargögn
um stórfelld misgengi og landsig. Miklar
misgengissprungur ganga frá Kverkfjalla-
rana í gegnum Rifnahnjúk (7. mynd) og
norðaustur með Jökulsá, með allt að 20 m
misgengi á einni sprungu (9. mynd) og að
minnsta kosti 25 m heildarsigi til vesturs
samkvæmt korti með 5 m hæðarlínum.
Rannsóknir á loftmyndum sýna að farvegir
eftir hamfarahlaupin í Jökulsá liggja
óhindrað yfir þessi misgengi, svo að þau
hafa lítið sem ekkert verið farin að þróast
þegar síðasta stóra hamfarahlaupið fór
þarna um fyrir nær 2500 árum (Haukur
Tómasson 1973). Spildan vestan Rifna-
hnjúks hefur því sigið að meðaltali um 1
cm á ári á þessum tíma miðað við spilduna
austan hennar.
Þegar Krepputunguhraunin runnu á
sínum tíma, fyrir 6000-8000 árum, náðu
210