Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 17

UPPRUNI OG DREIFING ÍSL. FISKISTOFNA
63
allar aðrar strendur landsins hefur landgrunnið afliðandi halla, allt
niður á 500 metra dýpi, en úr því fer að dýpka örar. Kringum allt
land skerast inn í landgrunnið djúprennur, eins og t. d. Jökuldjup,
Kolluáll, Víkuráll, Húnaflóadjúp, Eyjafjarðaráll, Skjálfandadjúp, Ax-
arfjarðardjúp, Bakkafjarðardjúp, Héraðsdjúp, Seyðisfjarðardjúp, Beru-
fjarðaráll, Lónsdjúp, Hornafjarðardjúp, Breiðamerkurdjúp, Skeiðarár-
djúp, Háfadjúp og Grindavikurdjúp, svo að nokkur hinna stærstu
séu nefnd. Það er mjög sennilegt, að þessar rennur í landgrunninu
hafi mikla þýðingu sem farvegir djúpstrauma, en einkum á þetta
við um djúpin að sunnan- og vestanverðu, þar sem straumurinn ligg-
ur beint að mynni djúpanna. Við það að komast í hinn tiltölulega
þrönga farveg djúpanna fær hann aukinn kraft og nær betur til
uppsjávarlaganna. Með þessum straumi berast djúpsjávardýr, og er
Háfadjúp, skammt fyrir austan Vestmannaeyjar, frægt fyrir það,
hve margar sérkennilegar djúpsjávarskepnur hafai fundizt þar.
Það er sennilegt, að meginuppspretta djúpsjávarins sé einmitt i
námunda við hvilftir þær, sem skerast inn úr botni eystri Atlantshafs-
dalsins, þ. e. fyrir austan Vestmannaeyjar og suðaustur af Horna-
firði. tJr Háfadjúpi flæðir straumurinn vestur á bóginn yfir Selvogs-
gnmn, og frá Hornafjarðarhvilftinni flæðir hann sumpart inn á
grunnið undan Hornafirði og sumpart út á hrygginn milli Færeyja
og Islands.
Auk hitans, sem takmarkar legu hrygningarstöðvanna, hefur botn-
dýpi líka mikla þýðingu. Gotstöðvar fiska eru yfirleitt mjög háðar
botndýpi. Að undanskildum karfa og flyðru eru nytjafiskar okkar
yfirleitt grunnsævistegundir, sem hrygna mestmegnis innan við 150
metra dýpi. Um þær tegundir, sem hafa botnlæg egg, gildir þar
að auki, að þær velja sér sérstaka botngerð, eins og t. d. síldin, sem
hrygnir á hörðum botni, malarbotni eða bergbotni. Slíkur botn er
mestmegnis á grunnsævi. Það hefur þvi þýðingu að gera sér grein
fyrir því, hvar þau svæði eru, sem hafa heppilegt botndýpi, og læt
ég fylgja hér kort, er sýnir svæði þar sem botndýpið er milli 50 og
100 metrar. Lesandinn getur séð, að þessi botnræma er næsta mjó.
En ég vil þó vekja athygli á því, að við sunnan- og suðvestanvert
landið, þar sem aðalgotstöðvarnar liggja, er hún breiðust á Selvogs-
grunni, í Faxaflóa og á svæðinu undan Hornafirði. Hins vegar er
hún mjög mjó á öllu svæðinu frá Ingólfshöfða til Vestmannaeyja.