Náttúrufræðingurinn - 1954, Side 22

68
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
hita en 5°, og þau mörk liggja á vorin einmitt út af Garðskaga að
vestan og út af Homafirði að austan. Hitaskilin út af Hornafirði
ákvarða einnig eystri takmörk sumarhrygningarinnar, en norðvestur-
mörk hennar em bæði ógleggri og sennilega breytilegri, enda eru
þar hvorki hitaskil né straumamót.
Af því, sem áður var sagt um aðrennsli hlýsævarins að sunnan,
virðist einmitt ástæða til að ætla, að við sunnanvert landið séu það
einkum Homafjarðarsvæðið og Selvogsbankasvæðið, sem öðrum frem-
ur njóti uppstreymisins frá djúphafinu. Hornafjarðarsvæðið hggur
við eystri mörk hlýsævarins, þar sem mikil blöndun fer fram í straum-
iðum, og þetta svæði liggur i námunda við djúpsjávarhvilftina undan
Suðausturlandi. Straumar frá djúpsjávarálum gætu líka legið frá
Háfadjúpi og inn yfir Selvogsgrunn og frá Jökuldjúpi inn í Faxaflóa.
En það er líka eftirtektarvert, að þessar miðstöðvar hrygningarinnar
eru einkum bundnar við þau svæði þar sem breiðust er botnræman,
sem liggur milli 50 og 100 metra dýptar.
Ég kemst því aS þeirri niSurstöSu, aS sunnlenzka landgrunniS hafi
beina sérstöSu, sökum legu þess viS straumstefnunni frá hlýrri
höfum, þar éS straumurinn, og méS honum nœringarefni, lendir í
mynnum neSansjávardjúpa, en hinn bratti halli landgrunnsins þving-
ar strauminn upp á viS. Til þessa svœSis rekja flestir íslenzkir nytja-
fiskar uppruna sinn. Þarna er ein mesta klakstöS NorSur-Atlants-
hafsins.
Frá þessu upprunasvæði liggja straumar og dreifa eggjum og seið-
um. Hinn fyrsta afdrifaríka áfanga á lífsleiðinni eru þau algjörlega
háð hafstraumum og berast með þeim eins og reköld. Skal ég nú gera
að umtalsefni athuganir, sem kasta ljósi yfir næsta þáttinn í tilveru
þeirra.
II.
Tveir danskir haffræðingar, þeir Frede Hermann og Helge Thom-
sen birtu fyrir nokkrum árum merka ritgerð um rekflöskutilraunir
í Norður-Atlantshafi (14), og nýlega höfum við Unnsteinn Stefáns-
son lýst árangri athugana á reki flaskna, sem kastað var í sjóinn
fyrir norðan og norðaustan Island (13). Þessar rannsóknir hafa skýrt
ýmsa megindrætti í straumkerfunum kringum landið.
Fyrsta atriðið, sem ég vil gera að umtalsefni, er lega dreifingar-
svæðanna. Með dreifingarsvæði á ég við þá hluta strandsjávarins,
þar sem straumarnir leita burt frá landinu. Ur ritgerð Hermanns og