Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 61

ÖSKUBAUNIR
103
tufflayers N of Hverfjall. In his remarks on this paper (Athugasemdir við rann-
sóknir Sigurðar Þórarinssonar á myndun Hverfjalls. Náttúrufræðingurinn 19S3,
pþ. 151—169), T. Einarsson declares that he wont waste words on the idea that
these pisolites are of volcanic origin. He maintains that such pisolites are due to
the deposit of iron on lake bottoms and that as far as he knows they cannot be
formed in any other way.
The present writer quotes Perret, Lacroix and other volcanologists to prove that
volcanic pisolites are not uncommonly formed by explosive eruptions. The cause
often is that rainfall or vapour-condensation in the crater cloud has condensed the
ash into round balls, as observed by Perret on Vesuvius 1906 (cf. Figs. 2 and 3).
They can also be formed round scattered raindrops falling on finegrained newly
fallen and wann ash, as observed by Lacroix on Montagne Pelée 1902. This piso-
lites of the Hverfjall tuff consist of small particles of brownish basaltic glass (side-
romelan) conglomerated iound a nucleus which usually consists of a rather big
glass grain. An analysis of the iron content of a Hverfjall pisolite shows practically
the same Fe2C>3 (incl. FeO) content as that of the Hverfjall pumice or 15.94%
and 15.60% respectively, whereas the FeaOa content of pisolitic lake ore is usually
40—60% and only exceptionally as low as 20%. Besides the inner stioicture is
quite another. The present writer thus still maintains that the pisolites N of Hver-
fjall are volcanic pisolites formed by the explosive eruption whicli formed Hver-
fjall itself.
Elztu steingervingar.
Skipting jarðsögunnar í timabil styðst injög við fund steingervinga i jarðlögum.
Á hverjum tima hafa verið uppi vissar tegundir dýra og jurta og þegar þær finnast
í jarðlögunum, auðkenna þær þau, hvar á jörð sem er.
Eftir þessu skiptist jarðsagan í Nýöld, Miðöld og Fornöld. Elzta deild fornaldar
heitir Kambrium tíminn og frá þeim tíma eru „elztu“ leifar dýra og jurta.
En það hefur jafnan þótt athyglisvert, að lífið á Kambríum timanum var í raun-
inni mjög fjölskrúðugt og þótt þá hafi ekki verið til fiskar eða önnur hryggdýr,
þó voru lægri liftegundir svo þroskaðar að menn töldu víst að þær hafi átt sér
forfeður í miklu fjarlægari forneskju, en skilyrði muni hafa vantað til að leifar
þeirra mættu geymast. Þessi ályktun styðst og við aldurshlutföll í sögu jarðar.
Mælingar á aldri jarðlaga með aðferðum, sem byggjast á eiginleikum geislavirkra
efna, sýna, að jörðin er 3 til 4 þúsund milljóna óra gömul, en Kambríum timinn
hófst fyrir „aðeins" 500 milljónum ára.
Grafítlög, sem myndazt hafa löngu fyrir Kambrium timann, liafa margir álitið
að muni hafa myndazt úr lífrænum leifum og fleiri vegsummerki hafa verið þekkt.
En nú virðist nýr fundur ótviræðra jurtaleifa hafa tekið af öll tvimæli um mjög
háan aldur lífsins, sanrkvæmt frétt í ameriska timaritinu Science (5. marz 1954).
Þar segir, að E. S. Barghorn, prófessor í jurtafræði í Harvard, og S. A. Tyler,
forstöðumaður jarðfræðideildar háskólans í Wisconsin, hafi tilkynnt, að þeir hafi
fundið steingerða blágramþörunga og frumstæðar gerðir sveppa við Efravatn í N,-
Ameríku, er séu 2 Jiúsund milljón ára gamlir. Aldursákvörðunina hefur gert P.
Hurley við jarðfræði- og jarðeðlisfræðideild tækniháskólans i Massachusetts, væntan-
lega á grundvelli geislavirkra efna, en frá þvi greinir ekki í fréttinni. T. E.