Náttúrufræðingurinn - 1954, Síða 46

Jóhannes Áskelsson:
Myndir úr jarðfrœði íslands II
Fáeinar plöntur úr surtarbrandslögunum hjá Brjánslæk
Hvergi á Islandi, svo kunnugt sé, eru surtarbrandslögin jafn auð-
ug af skýrum förum eftir trjáblöð, fræ og aldin, og ýmis önnur plöntu-
líffæri, og í Surtarbrandsgili hjá Brjánslæk á Barðaströnd. Ég efast
um, að annars staðar í hinni tertieru basaltmyndun Norður-Atlants-
hafs-svæðisins sé um auðugri garð að gresja fyrir þá, sem kanna
vilja foman gróður þessa svæðis. Að minnsta kosti koma hin írsku
og skozku surtarbrandslög, sem ég hef átt kost á að skoða, ekki í hálf-
kvisti við Brjánslækjarlögin. Gildir það jafnt, að ég held, um fjöl-
skrúð flórunnar og um fegurð og skýrleika blaðfaranna, sem mótazt
hafa í steininn.
Bergið, sem geymir steingervingana, hefur i öndverðu verið gos-
aska. Það ber nú þess merki, að askan hefur veðrazt nokkuð, á þann
hátt, sem sumir telja að aðeins geti orðið í heitu og misröku lofts-
lagi (laterization). Steinninn er lagskiptur og auðvelt er að kljúfa
hann í þunnar flögur. Koma þá blaðförin bezt í ljós.
Surtarbrandsgil er vestur frá kirkjustaðnum Brjánslæk. Verður
brandlaganna fyrst vart þegar 170 m hæð yfir sjó er náð. Eru þau
sunnan megin í gilinu. Neðar í gilinu koma þó allþykk leirsteinslög
og sandsteinslög i ljós, sem plöntuleifar geta leynzt i, þó mér heppn-
aðist ekki að finna þar neinar við frekar lauslega eftirgrennslan.
I megindráttum er jarðlagaskipun brandlaganna sem hér á eftir
greinir, og er þá rakið frá botni gilsins og upp eftir sneiðingnum
að sunnna:
a. 2,34 m móbrúnn leirsteinn, mengaður mjög járni, kvistir á stangli
og blaðför efst í laginu. Undirstaða lagsins er blágrýti, þó ekki
sjáist til þess á staðnum.
b. 0,50 m leirborið brandlag.
c. 1,50 m blýgrýtis innskotslag, þynnist smátt og smátt austur á við
og hverfur.