Náttúrufræðingurinn - 1969, Blaðsíða 86

128
NÁTTÚ RUFRÆÐINGURINN
um alla plöntuna með safa hennar. En þegar líður að lauffalli
myndast sérstakur losunarvefur eða Jag neðst við blaðið eða blað-
stilkinn og þetta lag stöðvar flutning sykursafans frá blaðinu. Sykur-
inn, sem safnast fyrir í blaðinu, breytist í litunarefni — liið rauða
antocyan, sem er eins konar sykursanrband og þetta snráeykst, þegar
líður á haustið. Trjá- og runnalaufið roðnar. Jurtablöð, senr sykur
ekki safnast fyrir í, gulna og visna á haustin. Ekki roðna öll trjá-
lauf á haustin, heldur aðeins þau blöð, senr njóta góðrar birtu.
Skuggablöðin framleiða lítinn eða engan sykur. Hinir rauðu lraust-
litir eru skærastir, þegar bjartviðri er á lraustin og góðviðri. Skóg-
arnir í hinu veðursæla Soröhéraði í Danmöku þykja sérlega lraust-
fagrir. Nýja-England í Bandaríkjunum er frægt fyrir hina sterku,
rauðu lraustliti, enda eru þar mild og björt haustveður. — Ég
nefndi fyrr blóðbeyki. Það þrífst því miður varla hér á landi. í
blöð þess safnast antocyan allt sumarið, svo að laufið er sírautt.
Til eru slík rauð afbrigði fleiri trjátegunda. Antocyanliturinn gerir
rauðrófur rauðar og orsakar t. d. rauða hringinn inni í rauðu ís-
lenzku kartöflunum og rauða hýðislitinn á kartöflum, eplum og í
ýmsum blómum. Talið er, að allt að þriðjungi þurrefnis í stjúpu-
blómum sé antocyan. — Liturinn á antocyan fer eftir sýrustigi
frumusafans. Það er rautt, ef frumusafinn er súr, err blátt ef hann
er basiskur. Ýnrs ,,antocyanlituð“ blóm skipta lit nreð aldrinum,
vegna þess að sýrustigið breytist, súrinn minnkar á haustin. Rauður
litur breytist þá í bláan, sbr. gleymmérei. — Iiortensiublóm eru
rósrauð í venjulegum jarðvegi, en í súrri mold verða þau blá. Er
stundum sett alúmíníumsúlfat í nroldina til að gera blónrin blá.
— Rauðkál er venjulega rautt, en í mjög basískum jarðvegi verður
það blágrænt eða jafnvel grænt. — Hitastigið hef-ur og áhrif á liti
sumra blóma. Kínverskur maríulykill ber rauð blóm. En ef lrann
er ræktaður í 30° lrita eða meir verða blónrin hvít, vegna lofts í
holum milli frunranna.
Haustlitir eru fremur daufir að þessu sinni sunnanlands, vegna
votviðranna. En á norðausturlandi munu þeir skarta sínu fegursta.