Náttúrufræðingurinn - 1969, Blaðsíða 54

NÁTTÚRUFRÆÐI NGU RI N N
96
sjárrannsóknirnar sást, að einstök korn ern mjög misjöfn að lit.
Grófustu kornin eru fyrst og fremst ljós vikur, en li 1 iitdeild dökka
vikursins vex með minnkandi kornastærð, jafnframt því sem meira
fer að bera á ryðbrúnum kornum. Þegar kornastærðin er komin
niður fyrir 0,06 mm í þvermál, eru nær 6)11 kornin brúnleit eða ryð-
brún á litinn, og það er einmitt hann, sem ræður lit áfoksjarðvegs-
ins. Þessi ryðbrúni litur er þó að öllum líkindum ekki hinn upp-
runalegi fyrir kornin, heldur er hann tilkominn við myndbreyt-
ingu, þ. e. við upptöku vatns (hydratation) eða ryðgun járns (iron
oxydation). Það er einnig algengt, að svörtu öskulögin, sent liggja
neðan við H3 í áfoksjarðveginum, séu ryðbrún á litinn á köflum,
]tó að öruggt geti talizt, að þau hafi alls staðar verið svört í upp-
hafi. Þessi brúni litur er þá tilkominn við myndbreytingu.
Nokkrar athuganir voru gerðar á lögun kornanna í áfoksjarðveg-
inum til að sjá, hvort þau væru slitin á köntum, því að það gefur
nokkrar upplýsingar um æviferil þeirra. Rannsakaður var aðeins
grófari hluti áfoksins, kornin yfir 0,06 mm í þvermál. 55% allra
kornanna reyndist alveg óslitinn á köntum, en afgangurinn aðeins
lítils háttar kantslitinn, en um 1% kornanna reyndust vel slípuð.
Slípuð korn undir 0,75 mm í þvermál eru öruggt merki um vind-
svörfun, því að vatn kantslítur ekki svo litlum kornum. Megin-
hluti kornanna virðist því ekki vera vindsorfinn, en lítill hluti
þeirra ber merki vindsvörfunar.
Tvö sýni voru tekin til að rannsaka nánar kristallagerð korn-
anna. Annað þeirra var tekið á milli öskulaganna I. og H:, í Sand-
vatnshfíðartorfum, en hitt var tekið yfir öskulaginu H17(iG í
hálendisbrúninni norðaustur af Haukadal. Sýnin voru skoðuð í
kristallasmásjá (polariscop). Kom þá í ljós, að yfirgnæfandi meiri-
hluti allra kornanna var glerkenndur og sýndi engan vott af kristal-
myndun. I fyrrnefnda sýninu sáust engir ótvíræðir kristallar, en
meira bar á kristöllum í því síðarnefnda, eða lauslega áætlað í 10—
20% kornanna. Má þar til nefna nokkra plagióklaskristalla, olivin
(iddingsit) og kalkspatkristal (og auk þess zirkon? og biotit?).
Teknar voru röntgenmyndir af báðum þessum sýnum. Röntgen-
myndin af því fyrrnefnda sýndi einnig enga ótvíræða kristalmynd-
un, en þó vottaði fyrir plagióklasi, en röntgenmyndin af því síðar-
nefnda sýndi ótvíræða plagíóklaskristalla og el’ til vill vott af pyr-
oxen- og olivin-kristöllum. Aðrir kristallar urðu þar ekki greindir.