Náttúrufræðingurinn - 1969, Blaðsíða 24

70
NÁTTÚ RU FRÆÐINGU RIN N
því á hvaða stigi jarðvegseyðingin var það ár. Hér á eftir verður
skýrt frá þessum rannsóknum og þeim ályktunum, sem af þeim
má draga, en rúmsins vegna verður aðeins hægt að drepa á nokkur
Jjýðingarmestu atriðin í sambandi við myndun áfoksjarðvegsins og
jarðvegsrofið. Aðrar jarðfræðirannsóknir á rannsóknarsvæðinu
verða ekki teknar til meðferðar liér, enda itafa þeim verið gerð
nokkur skil annars staðar (G. Sigbjarnarson 1967).
Þó að ýmsar ákveðnar ályktanir megi draga af rannsóknum Jress-
um, er það ef til vill engum Ijósara en höfundi, hve mikið vantar
á, að unnt sé að gela viðhlítandi skýringar á mörgum mikilsverð-
um atriðum í sambandi við myndun áfoksjarðvegsins og eyðingu
hans. Mér varð það fljótlega ljóst, eftir að ég hóf Jressar rannsóknir,
að útilokað væri að taka alla þætti Jress til meðferðar, miðað við
stærð og tíma verkefnisins. Ég valdi Jrví Jrann kostinn að beina
rannsóknunum að nokkrum völdum þáttum, Jró að Jrað rýri ef til
vill heildarniðurstöður þeirra. Eftirfarandi rannsóknaraðferðir urðu
fyrir valinu:
1. Mæld voru snið í gegnum áfoksjarðveginn, þar senr Jækkt
öskulög voru notuð sem mælikvarði á þykknunarhraða hans
á ýmsum tímum, og þá um leið á magn lausra fokefna á
hverjum tíma.
2. (ierðar voru kornastærðarmælingar á steinefnainnihaldi áfoks-
jarðvegsins lrá mismunandi tímum.
3. Rannsökuð var kornagerð og kornalögun áfoksins.
4. Gerðar voru ýmsar athuganir á jarðvegsrofinu á rannsóknar-
svæðinu, þ. e. á eðli þess og orsökum, en því miður reyndist
rannsóknartíminn of stuttur, til Jress að unnt væri að koma
við beinum mælingum á hraða jarðvegseyðingarinnar.
Fyrri rannsóknir
Hákon Bjarnason (1953) rekur nokkuð sögu jarðvegseyðingarinn-
ar á Haukadalsheiði í grein sinni „Gróðurrán eða ræktun“, sem
birtist í Tímanum. Mér er ekki kunnugt um, að aðrar athuganir
hafi verið gerðar á gróðursögu rannsóknarsvæðisins, en nú hefur
verið gert gróðurkort yfir þetta svæði undir stjórn Yngva Þorsteins-
sonar (1967).
Áfoksjarðvegurinn og jarðvegsrofið á íslandi hefur aftur á móti