Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 13

yfirborðskenndar athuganir umhverfis
öskjubrúnina en eftir tvo daga voru
birgðir á þrotum og við hurfum aftur í
frumskóginn fyrir neðan og snerum
heim á leið. Þótt öskjuferðin hefði ekki
verið áfallalaus hafði leiðangurinn
gengið vel í heild og þegar heim kom
birtum við niðurstöður rannsóknanna
og ferðarinnar í heild (Haraldur Sig-
urðsson og Carey 1988, 1989). Við
gátum nú ákvarðað heildarmagn gos-
efna sem ruddust upp úr Tambora árið
1815, og byggðum þar á mælingum
okkar í grennd við fjallið, athugunum
á öskulaginu á öðrum eyjum og í
kjörnum úr botni Flóreshafs og Java-
hafs (2. mynd). Við teljum að í gosinu
hafi komið upp a.m.k. 50 km3 af kviku
(1,4-1014 kg). Þar af var meira en
helmingur gjóskuflóð.
LEIÐANGURINN ÁRIÐ 1988
Við snerum aftur til Tambora tveim
árum síðar, í mars og apríl 1988. í
þetta sinn var ferðinni heitið í öskjuna
og markmiðið að kanna jarðmyndanir
efst í íjallinu. Við höfðum nú lært af
reynslunni eftir vatnsskortinn 1986 og
þegar við komum til Pancasila-þorps
réðum við sama leiðsögumanninn,
hunangssérfræðinginn Ibrahím, en að
auki tíu aðra aðstoðarmenn til að bera
vatn og vistir. Sem framkvæmdastjóra
yfir flutningunum upp á fjallið settum
við íslenskan járnkarl, Árna Þór Krist-
jánsson. Hann stjórnaði selflutningum
á vatni úr læk neðarlega í hlíðum
fjallsins og tók hver ferð tvo daga.
Einnig stýrði hann ferðum gegnum
regnskóginn, til að sækja birgðir til
byggða. Vatnsferðir upp á toppinn
tóku að jafnaði tvo daga og aldrei
skorti okkur vatn til matargerðar og
drykkjar en lítið var um þvotta meðan
við dvöldumst á Tambora. Þessar tíðu
ferðir Árna um regnskóginn hafa
sennilega valdið því að hann smitaðist
af malaríu og veiktist mjög mikið
þegar heim kom til íslands (Haraldur
Sigurðsson og Árni Kristjánsson 1989).
Frá bækistöð okkar rétt við öskju-
brúnina gátum við kannað allan efri
hluta fjallsins þetta vor. Við vorum
vel búnir af reipunt og sigum fram af
öskjubrúninni niður á hamrastalla, til
að kanna gjóskulagið frá 1815 (8.
mynd). í lok leiðangursins hugðumst
við kanna öskjubotninn þrír saman,
Árni, Steve Carey og ég. Þar sem leið
okkar niður í öskjuna árið 1986 hafði
verið nær ófær völdum við aðra leið,
suðvestan í hömrunum, sem virtist
miklu betri - fyrst í stað. Við lögðum
af stað með birgðir til fimm daga.
Fljótlega rákumst við á stíg dádýra-
hjarðar sem hefst við í fjallinu og gekk
þá ferðin niður nokkuð vel, þar til við
komurn að einstígi rúmlega miðja vegu
niður að öskjubotninum. Einstigið, sem
er utan í þverhníptu og djúpu gili, var
í mjög lausum jarðvegi og virtist von-
laust að komast þar yftr lifandi með
þunga bakpoka. Við reyndum allt til
að komast framhjá þessum farartálma
en ekki var um annað að ræða en að
freista gæfunnar í einstiginu eða snúa
við. Eftir að hafa stappað stálinu hver
í annan lögðum við af stað. Fótfest-
urnar létu undan í hverju spori og eina
leiðin til að komast yfír var að stíga
létt og fara greitt. Loks komumst við
allir þrír yfír það versta en er við litum
til baka var augljóst að gatan var
horfin og aðeins ber veggur eftir. Það
var því útilokað að við kæmumst aftur
upp úr öskjunni þessa sömu leið.
Við könnuðum öskjubotninn næstu
þrjá dagana (8. mynd). í staðinn fyrir
litla drullupollinn sem bjargaði okkur
um þurrkatímann árið 1986 var nú
myndarleg tjörn í öskjunni, þar sem
regntímanum var nýlokið. Við fórurn
hér í kærkomið bað og nutum lífsins
þar á baðströndinni um tíma og fylgd-
135