Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 101

rænna orkugjafa, útblæstri frá jarð-
hitasvæðum, lífrænu súlfiði ættuðu frá
þörungum í efstu lögum sjávar, efna-
aðskilnaði þegar sjódropar gufa upp á
hafínu o.fl. Kalsíumaukinn getur stafað
af efnaaðskilnaði þegar sjódropar gufa
upp, eins og nú verður rakið.
Þegar öldur brotna á hafinu þyrlast
sjávarlöður upp í loftið (3. mynd).
Stærstu droparnir falla strax aftur
niður, aðrir berast töluverða vegalengd
og enn aðrir berast hátt í loft og gufa
upp að hluta eða öllu leyti. Þegar
sjódropi gufar upp (3. og 4. mynd)
mettast hann miðað við kalsít þegar
47% rúmmáls hans hafa tapast vegna
uppgufunar og örlítil kalsítsteind getur
myndast í dropanum. Þessi kalsítögn
getur hangið í dropanum vegna yfír-
borðsspennu dropa og agnar eða skilist
frá dropanum. Ef ögn og dropi skiljast
að, t.d. vegna árekstra við aðra dropa,
gæti agnarlaus dropi fallið til baka
niður í sjó. En hugsanlegt er að kalsít-
ögnin berist inn yfir land vegna
smæðar sinnar og leysist þar upp í
úrkomu. I þeirri úrkomu yrði ofgnótt
kalsíums eins og reyndar í flestum
úrkomusýnunum á 2. mynd d. Við enn
frekari uppgufun nær dropinn mettun
miðað við gifs og getur þá lítil gifsögn
myndast í dropanum og eftir að meira
en 90% dropans hafa gufað upp geta
anhýdrít og steinsalt myndast í honum
o.s.frv. Ef dropinn gufar algerlega upp
verður hann loks að lítilli ögn af kals-
íti, gifsi og/eða anhýdríti og ýmsum
söltum. Slíkar agnir mynda svokallað
hafrænt loftsvif („marine aerosol").
Því meiri sem vindhraðinn er á
höfunum og því þurrari sem vindurinn
er því meira er af loftsvifínu. Á íslandi
gætir þessa einkum þegar þurrir vindar
blása af Grænlandsjökli.
Hafræna loftsvifið getur myndað
kjarna regndropa og ískristalla þegar
raki þéttist. Regn og snjór geta enn-
regn
snjór
Miðaö viö sama vatnsmagn er snjór 30-50 sinn-
um mikilvirkari en regn viö brottnám rykagna.
5. mynd. Skýringarmynd af brottnámi loft-
svifs (rykagna).
fremur numið svifíð í sig á leið sinni
um loftið til jarðar. Miðað við sama
vatnsmagn er snjór um 30-50 sinnum
mikilvirkari en regn við brottnám svifs
(Graedel og Franey 1975) þvi að hlut-
fallslegt yfirborðsflatarmál snævar er
mun meira en regns (5. mynd). Flestir
ættu að kannast við ferskleika lofts
eftir logndrífu að vetri til. Loftið
virðist þá gjörsamlega ryklaust.
Vegna þess að vindhraði er meiri að
vetrarlagi en sumarlagi og stór hluti
úrkomunnar fellur sem snjór er selta
vetrarúrkomu meiri en sumarúrkomu
og nær hámarki í febrúar og mars, eins
og sjá má á 6. mynd.
Ennfremur er selta úrkomunnar mun
meiri úti við ströndina en inni á há-
lendinu. Við ströndina geta sjódropar
borist beint frá sjávarlöðri (3. rnynd),
magn hafræns loftsvifs er meira næst
sjónum en langt inni á landi og magn
þess minnkar með hæð yfír sjávarmáli.
Þessi áhrif sjást glögglega á 7. mynd
sem sýnir styrk klóríðs í grunnvatni á
íslandi, en talið er að klóríð í grunn-
vatni sé að mestu ættað úr úrkomu,
eins og rakið verður síðar. Styrkur
klóríðs í grunnvatni endurspeglar því
meðalstyrk klóríðs í úrkomu ef upp-
gufun er lítil.
223