Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 133

Fullorðnir fuglar: Ljósir fullorðnir ís-
kjóar hafa ljósan kvið, dökkt mósku-
legt bringuband, dökka hettu og ljósa
bletti á handflugijöðrum að ofan og
neðan. Dökku ískjóamir hafa dökkan
kvið, Ijósbrúna bringu og ljósa væng-
bletti. Afturhluti háls er brúngulur. Mið-
stélfjaðrir fullorðinna fugla geta orðið
allt að 7-11 cm lengri en hinar. Að
vetrarlagi verða fullorðnir fuglar af ljósa
litarafbrigðinu afar líkir fuglum á fyrsta
vetri en hinir dökku eru svipaðir fuglum
í varpbúningi. A veturna em miðstél-
íjaðrir styttri en á sumrin.
Ungfuglar á fyrsta ári: Dökkir ung-
fuglar á lyrsta ári eru brúnsvartir, nema
daufrákóttir á undirvængþökum, væng-
krikaljöðmm og undirstélþökum en með
hvítar vængskellur. Hetta er lítt áber-
andi. Ljósir ungfuglar á fyrsta ári em
hins vegar mun þverrákóttari á baki,
ljósari á kvið og með áberandi hettu.
Annars er litur ungfugla nokkuð breyti-
legur og oft gerður nokkur greinarmun-
ur á rákóttu og ljósu litarafbrigði auk
þess dökka. Á þessum aldri eru mið-
stélfjaðrimar tvær aðeins byrjaðar að
lengjast umfram hinar.
Eldri ungfuglar: Eftir fyrsta árið verða
ljósir ungfuglar mjög líkir fullorðnum
fuglum en þó er gumpur og undir- og
yfírstélþökur rákóttar. Undirvængþökur
og vængkrikaijaðrir em einnig rákóttar.
Höfuð er ljóst með brúna hettu en þó
vantar gula litinn sem einkennir fúll-
orðnu fuglana. Mun erfíðara er að greina
dökka litarafbrigðið á þessum aldri frá
fuglum á fyrsta ári og oft ógerningur.
Miðstélljaðrir eru orðnar 3-5 cm lengri
en hinar en em enn ekki undnar.
Fjallkjói
Yfuiit og samanburður: Fjallkjóar eru,
öfugt við ískjóa, oftast heldur minni og
nettari en vætukjóar og fluglag þeirra
líkara því sem gerist hjá þemum (t.d.
kríu) en fluglagi vætukjóa. Fjallkjóar
em hlutfallslega höfúðnettari, búkgrennri
og með lengri og mjórri vængi, syttra
og grennra nef og lengra stél en vætu-
kjóar. Eitt aðaleinkenni fullorðinna fúgla
eru tvær langar stélíjaðrir, oft jafnlangar
fúglinum sjálfum (ná 14-25 cm aftur
fyrir hinar ljaðrimar). Þær getur þó
stundum vantað, verið brotnar eða
ósýnilegar við dökkan bakgmnn, sérstak-
lega á sjó. Ljósar vængskellur á innri
hluta handflugijaðra fullorðinna fugla
eru litlar eða engar en ljaðurstafír ystu
flugljaðra em hins vegar áberandi hvítir.
Annað aðaleinkenni íjallkjóa er nokkuð
ljóst (grábrúnt) bak og ljósir yfírvængir
(armflugfjaðrir) en dekkri hand-
flugíjaðrir og afturjaðar armflugljaðra.
Ekkert bringubelti er á fullorðnum
fuglum í sumarbúningi. Unga fúgla á
fyrsta ári er mun erfiðara að greina. Best
er þó að greina þá á vaxtarlagi, ljósum
ijaðrajöðrum á baki og yfirvængjum og
svörtum og hvítum rákum á undirstél-
þökum og vængkrikafjöðrum. Miðstél-
ijaðrir em mjög stuttar (sjást oft ekki).
Hvít skella er á handflugijöðmm á undir-
væng en ekki á yfírvæng (er báðum
megin á ungum vætukjóum). Eldri ung-
fúgla en ársgamla er helst að greina frá
íúllorðnum fuglum á rákóttum undirstél-
þökum, vængkrikaljöðrum og undir-
vængþökum.
Litarafbrigði: Tvö litarafbrigði em
þekkt hjá fullorðnum ijallkjóum, ljóst
og dökkt, en hið dökka er þó afar sjald-
gæft (fuglar allir dökkir með óljósa
höfuðhettu). Millistig kemur tæplega
fyrir. Ljósum fuglum er hins vegar skipt
í a.m.k. tvö litarafbrigði, ljósa fugla og
„dekkri“ fugla. Hér á eftir verður ein-
ungis fjallað um ljósu litarafbrigðin af
ijallkjóum.
Fullorðnir fuglar: Litur á fullorðnum
ljósum fuglum að neðanverðu er nokkuð
breytilegur en er aðallega ljós eða dökk-
ur. Þeir dökku hafa ljósa bringu og
dökknar liturinn aftur eftir kviðnum,
255