Náttúrufræðingurinn - 1993, Side 41

3. mynd. Yfirlitsmynd frá Breiðuvík á Tjörnesi. Horft til austurs frá Stangarhorni. Ör
á íslandskorti bendir á Breiðuvík. View from west across Breidavík on Tjörnes. Arrow
on map of Iceland points to Breidavík. Ljósm. photo Jón Eiríksson.
efnis í kalklögum á sjávarbotni eru
talin endurspegla hversu rnikið af
vatnsforða jarðarinner er bundið í ís á
hverjum tíma (2. mynd). Úthafsgögnin
segja fremur lítið um loftslag uppi á
landi á mismunandi breiddargráðum.
Þess vegna er áhugavert að bera gögn
frá landi saman við djúphafskjarnana.
Það vill svo vel til að á Islandi hafa
myndast og varðveist fjöldamörg jarð-
lög frá ísöld, bæði gosmyndanir og
setlög. Undanfarin ár hefur verið
unnið skipulega að því að kortleggja
jarðlög sem geyma upplýsingar um út-
breiðslu jökla á íslandi, bæði frá yngri
hluta tertíertímabilsins og kvarter-
tímabilinu. Mestur fengur er að þeim
gögnum sem fást við rannsóknir á
setlögunum enda má lesa margt út úr
þeim um landmótandi náttúruöfl og
umhverfisþætti á myndunartímanum.
Umhverfi jökla er afar breytilegt eftir
því hvar þeir liggja. Sumir jöklar
takmarkast við hálendi og daladrög inn
að því, aðrir ná niður á láglendi, enn
aðrir kelfa út í firði og flóa. Setlögin
endurspegla þennan breytileika og
breyta um ásýnd frá einu umhverfi til
annars. Einn og sami jökullinn getur
skilið eftir sig mismunandi setlög eftir
því hvar borið er niður á leið hans frá
hálendi niður á láglendi og út til hafs.
Þar að auki kemur fram breytileiki frá
einum tíma til annars þegar jöklar
stækka og réna á víxl. Þá hlaðast upp
til skiptis jarðlög sem setjast til undir
ís og jarðlög sem myndast á íslausu
landi. Það er eitt af meginverkefnum
jarðfræðinnar að kortleggja jarðlög til
þess að geta rakið jarðsögu hvers
landsvæðis sem nákvæmlegast. Ein-
stökum jarðlögum er skipað saman í
syrpur, myndanir og hópa á kerfis-
bundinn hátt og athugað hvernig
163