Náttúrufræðingurinn - 1993, Síða 71

13. mynd. Kímplanta á mel. Ljósm. Þóra Ellen Þórhallsdóttir.
dvala má einnig telja þegar fræ spíra
ekki meðan þau eru í aldininu vegna
þess að í því er einhver tálmi sem letur
spírun. Þetta er t.d. þekkt hjá tómötum
og agúrkum. Þriðja tegundin af dvala
er nokkru flóknari en hana mætti kalla
áunninn dvala. Þá hefur fræið orðið
fyrir einhverri reynslu sem breytir
þeim kröfum sem það gerir til um-
hverfisins fyrir spírun. Með öðrum
orðum, hafi fræ orðið fyrir ákveðinni
reynslu spírar það ekki sé það síðan
sett í umhverfi sem það hefði áður
spírað í (þ.e. ef það hefði ekki orðið
fyrir áðurnefndri reynslu). Algengast
er að þessi „reynsla" sé að liggja í
fræforða í jarðvegi einhvern tima.
Spírunin er þvi flókið ferli sem ræðst
af mörgum þáttum, bæði í fræinu sjálfu
og umhverfinu og samspili beggja, og
fyrri reynsla fræsins hefur áhrif á
hvernig og hvaða áreiti það svarar í
umhverfinu (Mayer og Poljakoff-
Mayber 1982). í ljós hefur komið að
þær tegundir sem ekki safna fræforða
í jörðu eru miklu líklegri til að spíra í
myrkri en hinar sem safna forða
(Grime 1979).
En hvað skyldi svo verða um allan
þennan gífurlega íjölda af fræjum sem
mynduð eru á hverju ári? Sárafá þeirra
ná nokkurn tíma að spíra og enn færri
komast upp. Líklega eru sáralitlar líkur
á að þau sem grafast í fræforða berist
aftur upp undir yftrborðið og þá líklega
aðeins ef röskun verður þannig að jarð-
veginum er rótað upp. I framhaldi af
þessu vaknar sú spurning hvað fræ geti
geyrnst lengi lifandi í jarðvegi.
ELSTU LÍFVERUR JARÐAR?
Borgarleikhúsið í Nurnberg i Þýska-
landi eyðilagðist í seinni heimsstyrj-
öldinni. Hornsteinn þess var opnaður
árið 1955 en í honum reyndust vera sex
glös með fræjum. I gömlum skjölum
kom fram að fræjunum hafði verið
komið fyrir í hornsteininum í apríl
193