Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 82
2. mynd. Herðubreið er dæmigerður stapi, mynduð við dyngjugos undir þykkum jökli.
Mount Herdubreid is a typical table mountain created by a single vent eruption under
a thick glacier. Ljósm. photo Guttormur Sigbjarnarson.
var að greina þessa þætti vegna setlaga
á yfirborði. Á nokkrum svæðum þakti
þó jökulvatnaset, vatnaset, foksandur,
jarðvegur eða jökulruðningur berg-
grunninn svo að hann varð ekki greind-
ur við yftrborðsrannsóknir einar. Þau
svæði voru auðkennd sérstaklega á
kortinu. í stuttri grein er ekki unnt að
gera grein fyrir öllum þeim ijölda kort-
eininga sem á kortinu finnast (Gutt-
ormur Sigbjarnarson 1988) heldur
verður stiklað á stóru um höfuðdrætt-
ina í jarðfræði svæðisins.
MEGINELDSTÖÐVAR OG
ELDSTÖÐVAKERFI
Það er nú orðin viðtekin venja að
skipa eldstöðvum gosbeltanna í eld-
stöðvakerfí, hvert með sinni megin-
eldstöð (Kristján Sæmundsson 1979).
Engin megineldstöðvarmiðja liggur á
kortlagða svæðinu en sprungureinar
þriggja þeirra liggja inn á það, þ.e. frá
Kverkfjöllum, Dyngjufjöllum og
Bárðarbungu. Allt eru þetta þróaðar
eldkeilur með samsettum ketilsigum
(öskjum) í miðjunni og gossprungu-
rein sem skerst í gegnum þær eftir
ríkjandi sprungustefnu. Sú síðastnefnda
er lítið þekkt, þar sem hún liggur alveg
undir Vatnajökli, en nýlegar þykktar-
mælingar jökulsins sýna ótvírætt tilvist
hennar (Helgi Björnsson 1988).
Sprungurein hennar liggur um Dyngju-
háls og Trölladyngju (1. mynd a) og
spurningin er hvort Dyngjufjöll ytri
tilheyra henni.
Askja, Öskjuvatn og Öskjuop eru
mynduð við ketilsigin í megineldstöð-
inni í Dyngjufjöllum, og hafa þeir
Kristján Sæmundsson (1982) og Gutt-
ormur Sigbjarnarson (1973) lýst nánar
þeirri þróun. Þorleifur Einarsson
(1962) og Sigurður Þórarinsson (1963)
204