Náttúrufræðingurinn - 1993, Síða 103

stofnun dreifast svokallaðri normal-
dreifingu um þetta gildi, eins og sýnt
er á 8. mynd. Sýrumyndandi gas-
tegundir eins og SO og NOx(g) geta
lækkað pH-ið niður fyrir 5,7 en upp-
gufun úrkomu, efnaskipti úrkomu við
berg og hlutbráðnun snævar geta
hækkað pH úrkomu.
EFNAFERLI í JÖKLUM
Á 9. mynd má sjá pH snjósýna sem
safnað var á Vatnajökli vorið 1988.
Borkjarnar voru teknir af vetrarákom-
unni frá 1987-1988 og einnig laginu
þar fyrir neðan, sem er afgangurinn af
vetrarákomunni frá 1986-1987, þ.e. sá
hluti sem ekki bráðnaði sumarið 1987.
pH-gildi þessara sýna eru nær öll fyrir
ofan 5,4 þar sem snjórinn hefur
bráðnað að hluta og sýrumyndandi
jónir og sölt skolast burt með bráð-
inni. Eftir situr hreinsaður snjór með
pH hærra en í upprunalegu úrkomunni,
eins og sjá má með því að bera saman
8. og 9. mynd. Jónirnar skolast mis-
hratt úr snjónum. H+ jón skolast
hraðast og svo koll af kolli Mg2+> Cl'
Na+ > SO,2' > K+ > Ca2+. Þetta leiðir til
þess að pH bráðvatnsins er mun lægra
en upprunalegu úrkomunnar (það er
súrara en hún) og ennfremur er styrkur
uppleystra salta og hugsanlegra meng-
unarefna mun meiri í fyrstu snjó-
bráðinni en í upphaflega snjónum. Sá
snjór sem situr el'tir og hefur bráðnað
að hluta er með hærra pH en 5,4 og er
mjög saltsnauður. Þetta er sá snjór og
síðar ís sem myndar jökla á íslandi.
Það má því búast við að kjarninn í
íslensku jöklunum sé mjög efna-
snauður og sama má segja um þann ís
sem skríður fram í skriðjöklum. Þegar
jökulís bráðnar við botn jökuls eða við
jökulsporð myndast því bráðvatn sem
er óvenju efnasnautt. Dæmi um efna-
samsetningu íss íslenskra skriðjökLa
má sjá í I. töflu.
8. mynd. pH úrkomu á íslandi. Frá Sigurði
R. Gíslasyni 1990.
EFNASAMSETNING ÁRVATNS
Vatnsföll á Islandi hafa verið flokk-
uð í dragár, lindár og jökulár (Guð-
mundur Kjartansson 1945). Hvað
varðar hita, rennsli og styrk uppleystra
efna (10. mynd) eru lindár mun
stöðugri en dragár og jökulár. Styrkur
uppleystra efna í jökulám og dragám er
meiri að vetri en sumri, þegar rennsli
ánna er í lágmarki. Styrkur uppleystra
efna eykst svolítið með hækkandi hita
í lindám. Styrkur uppleystra efna eykst
ekki með auknum aurburði í ám og
9. mynd. pH snjó- og íssýna á Vatnajökli.
Frá Sigurði R. Gíslasyni 1990.
225