Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 109
12. mynd. Vatnagróður í Selsundslæk nærri Heklu. Mynd Sigurður Reynir Gíslason.
og Vesturlandi sveiflast reglulega eftir
árstíðum. Rotnun og/eða öndun jurta
og dýra er ríkjandi yfír vetrarmánuðina
og endurspeglast það í því að nítrat-
styrkur árvatnsins er hár, eða um og
yfir 200 ppb N03. A sumrin ríkir
tillífun og nítratstyrkur er lítill, allt
niður í 10 ppb NOr
Þessi ferli valda litlum sveiflum í
fosfatstyrk árvatnsins en sveiflan getur
orðið mikil í styrk koltvísýrings í
vatninu. Hlutþrýstingur koltvísýrings
í vatninu er minnstur yfir sumar-
mánuðina þegar tillífun ríkir í vatninu.
Svipaðra sveiflna og lýst hefur verið
hér að ofan fyrir árstíðirnar er að vænta
á einum sólarhring í árvatni. Þá er
hugsanlegt að efnaferli tillífunar ríki á
daginn en efnaferli öndunar á nóttunni.
EFNASKIPTI VATNS OG BERGS
Efnaskipti vatns og bergs, l.d.
bergtegundarinnar basalts, fela i sér
myndun veðrunar- og ummyndunar-
steinda samfara útskolun ýmissa efna
og upptöku vatns. Við efnaskiptin
ganga H+jónir inn í bergið en katjónir
(jákvætt hlaðnar jónir) losna úr því.
Fyrir hverja jákvæða hleðslu sem fer úr
bergi í lausn verður ein jákvæð hleðsla
að fara úr vatni í berg, t.d. þegar ein
Ca,+ jón losnar úr bergi ganga tvær H+
jónir úr vatninu í bergið í staðinn. H+
jónirnar í vatninu myndast við klofnun
kolsýru (H2COj°) og kísilsýru
(H4Si04°). í vatnið berst kolsýra beint
úr andrúmslofti, hún verður til í jarð-
vegi við rotnun jurta- og dýraleifa og
öndun lífvera (jafna 1) en berst einnig
til yfirborðs jarðar með eldljallagasi.
Kísilsýra er ættuð úr bergi, en kísill
skolast hraðast allra efna úr basalti.
Þessum efnaferlum hefur verið lýst
nákvæmlega annars staðar og verða
þau því ekki tíunduð hér (Sigurður R.
Gíslason og Eugster 1987a, 1987b,
231