Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 134

neðri hluti bringu og kviður er grábrúnn
og undirstélþökur dökkbrúnar. Ljósir
fuglar hafa ljósa bringu og kvið og jafn-
vel stöku sinnum einnig ljósar undir-
stélþökur. Þessum ljósu fúglum er stund-
um (það fer eftir heimildum) skipað í
sérstaka undirtegund pallescens. Þeir
þekkjast þó víðast hvar á útbreiðslu-
svæði tegundarinnar, sérstaklega á
Grænlandi þar sem helmingur fúllorð-
inna fugla er ljós, 6% dökkir og afgang-
urinn af millistigi. I Skandinavíu eru
94% dökkir en hinir af millistigi. Full-
orðir fjallkjóar að vetrarlagi (ágúst/sept-
ember til mars/apríl) eru svipaðir full-
orðnum fuglum, nema hvað hetta er
skellótt, höfúð rákótt, bak og yfírvængir
skaraðir svipað og hjá ungfuglum, kvið-
ur brúnrákóttur og miðstélfjaðir stuttar
(4-10 cm lengri en hinar).
Ungfuglar á fyrsta ári: Lit ungfugla á
fyrsta ári má skipta í þrjú litarafbrigði
en slíkir fuglar verða sennilega allir að
eins ljósum fuglum með aldrinum. Fugl-
ar af millistigi eru algengastir en þeir
eru grá- eða brúnljósrákóttir að ofan-
verðu, grófrákóttari á yfirstélþökum,
ljósir á kvið með brúnt bringuband og
þverrákóttir á undirstélþökum. Flöfuð-
hetta er óljós. Ljósir ungfuglar eru mjög
líkir fuglum af millistiginu, nema allt
höfúð er ljóst eða ljósgult en kollur grár.
Þeir eru heldur grárri að ofanverðu og
rákir skýrari. Kviður er ljósari og oft
ekkert bringuband. Undirstélþökur eru
rákóttari en hjá millistiginu. Dökkir ung-
fuglar eru heldur dekkri (brúnni) en fugl-
ar af millistigi, ógreinilega rákóttir á
baki en sýnilega rákóttir á gumpi. Kvið-
ur er oftast dökkur (stundum brúnrák-
óttur) og undirstélþökur greinilega rák-
óttar. Höfúð er brúnt. Allir fuglar á
fyrsta ári hafa hvíta skellu á handflug-
fjöðrum undirvængs en ekki á yfírvæng.
Eldri ungfuglar: Litur eldri fugla en
ársgamalla er lítt þekktur en þeir eru
sennilega svipaðir fúllorðnum fuglum,
nema undirstélþökur og vængkrikaijaðrir
eru rákóttar svipað og hjá ungfuglum
og oft vottar fyrir bringubelti. Hvít
skella á undirvæng er horfin eða mun
minni en hjá ungfuglum. Miðstélfjaðrir
cru 4-10 cm lengri en hinar, en þær eru
að lengjast smám saman fram á full-
orðinsár fúglanna.
KJÓATAL
ískjói (Stercorarius pomarinus)
Útbreiðsla og ferðir
ískjóar (1. mynd) verpa í löndunum
allt í kringum Norður-íshafíð, allt frá
Hvítahafi (Kanínskaga) til Beringssunds
og frá Alaska vestur til Baffinslands.
Þeir verpa einnig í kringum Diskóflóa á
vesturströnd Grænlands. Syðst verpa þeir
nyrst á Labradorskaga í A-Kanada
(sunnan 60°N) en annars eru þeir
bundnir við svæði norðan heimskauts-
baugs. Varpútbreiðsla þeirra er þó nokk-
uð háð tiltækri fæðu á varptíma.
Iskjóar eru farfuglar en um farleiðir
þeirra er fremur lítið vitað vegna sæ-
rænnar úrbreiðslu og greiningarerfið-
leika. Það eru helst fuglaskoðarar i landi
sem sjá ískjóa á farflugi en það er þó
sennilega lítill hluti farfuglanna. Iskjóar
eru seinna á ferðinni á haustin en fjall-
kjóar og vætukjóar. Vetrarstöðvamar eru
í Kyrrahafi, Indlandshafí og Atlantshafi.
Vetrarstöðvamar í Atlantshafí eru aðal-
lega norðan miðbaugs, sérstaklega milli
7°-18° norðlægrar breiddar, bæði vestur
undir Ameríkuströndum og austur við
Afríku. Þeir eru algengustu fuglarnir í
vestanverðu Atlantshafí í janúar, ásamt
möttulþemum (Sterna fuscata), og á
vissum tímum með algengustu fuglum
við V-Afríku. Farleiðir em álitnar ná
yfir allt N-Atlantshaf.
Nokkuð af fuglum frá norðurhluta
Rússlands fer vestur á bóginn en sveig-
256