Samvinnan - 01.08.1968, Blaðsíða 17

Hussein konungur i Jórdan og Nasser undirrituöu varnarsáttmála í maí 1967, endaþótt Nasser
hefði þrásinnis reynt að koma Hussein fyrir kattarnef.
Nasser er löngu búinn að tileinka sér hið al-
þjóðlega filmbros.
hátt og stúdentar austan járntjalds verða
að sækja námskeið í fræðum Marx.
Hið öfgafengna Bræðralag Múhameðs-
trúarmanna, sem Neguib hafði daðrað
við, var ofsótt, einkanlega eftir bana-
tilræði við Nasser í október 1954. Þeir sem
neituðu að leysa upp samtökin eða halda
sér á mottunni voru fangelsaðir, pyndað-
ir og barðir; margir voru hengdir. Sam-
band Nassers við kommúnista var flókn-
ara. Hann notaði þá í baráttunni við
Breta og heimsvaldastefnuna í Asíu og
Afríku. Margar ráðstafanir hans, t. d.
vopnakaup í Sovétríkjunum og Tékkó-
slóvakíu, innflutningur á rússneskum
tæknifræðingum og hagnýting rússneskr-
ar efnahagsaðstoðar, glöddu kommúnista
og gerðu Nasser háðan Rússum. En þrátt-
fyrir hástemmt lof egypzkra kommún-
ista um Nasser hélt hann fjölda þeirra í
fangelsi. Skýringin er ofureinföld: Nass-
er var Egypti og einvaldur. Nasser var
Egyptaland og Egyptaland var Nasser.
Meðan kommúnistar þjónuðu markmið-
um hans voru þeir umbornir, en um
kommúnista sem tóku við fyrirmælum
frá Moskvu eða Peking gegndi öðru
máli. Þannig gat Nasser lofað Krústsjov
fyrir aðstoð í átökunum við Breta, en
formælt honum þegar kommúnistar í
írak ónýttu tilraun hans til að stækka
arabíska „heimsveldið" árið 1959. Þess
er enn að gæta, að kommúnisminn í
Egyptalandi átti fyrst og fremst ítök
meðal efnaðra menntamanna og skóla-
æskunnar. Almúgafólk vissi naumast um
hann.
Lýðveldi Nassers var hernaðarveldi.
Völdin voru öll í höndum 12 manna her-
foringjaklíku, þar sem vilji Nassers var
óskráð lög. Allt ríkið var undirgefið hern-
um einsog í Prússlandi Bismarcks. Land-
eigandinn, kaupsýslumaðurinn, verk-
smiðjueigandinn, pasjann fengu að vita
að þeir hefðu nýja húsbændur úr lægri
stéttunum; ofurstarnir neituðu að deila
völdum með öðrum.
Þetta merkti ekki að milljónamæring-
ar hættu að vera milljónamæringar.
Munurinn á ríkum og fátækum hélzt í
stórum dráttum óbreyttur og eymdin var
óskapleg. Kannski var spillingin heldur
minni en áður — eða a. m. k. betur
dulbúin, en vandi fátæktarinnar var
óleystur. Hvergi í heiminum voru of-
fjölgun fólks, vannæring og sjúkdóm-
ar annað eins vandamál og í Egypta-
landi. Meðalaldur var innanvið 30 ár og
þó fjölgaði þjóðinni um einn mann á
mínútu. 25 milljónir Egypta drógu fram
lífið á hinni örmjóu landræmu milli eyði-
markanna, sem nam 3% af öllu landinu.
Þeir neyttu kjöts í hæsta lagi tvisvar í
mánuði. A. m. k. fjórir af hverjum fimm
Egyptum þjáðust af bilharzia, bráðsmit-
andi sjúkdómi sem berst með sníkjudýr-
um úr daunillu síkjavatninu til iðra og
blöðru og síðan þaðan aftur til síkjanna.
Yfir hálf milljón manna var blind. Á
hrísgrjónasvæðinu þjáðust 90% íbúanna
af malaríu. Maður var kominn á fall-
anda fót eftir 21 árs aldur. Pjórir af
hverjum fimm karlmönnum voru óhæf-
ir til herþjónustu. 95% bændastéttarinn-
ar voru ólæs. Konan var enn eign eig-
inmannsins, þráttfyrir máttlitla við-
leitni við að bæta kjör kvenna, m. a.
með því að veita þeim kosningarétt. Karl-
menn gátu skilið við eiginkonur sínar
fyrirhafnarlaust, þannig að algengt var
að tvítug stúlka væri tvígift og fjögra
barna móðir. Á tímum Napóleons voru
Egyptar tvær og hálf milljón talsins,
1914 voru þeir tólf og hálf milljón, 1940
voru þeir 17 milljónir, og nú eru þeir
kringum 35 milljónir.
Stjórn Nassers gerði harla lítið til að
ráða framúr hinum geigvænlegu inn-
anlandsvandamálum. Hún gerði að vísu
stórátak til að tryggja hreinna drykkjar-
vatn, hún takmarkaði landeignir við
200 ekra hámark, hún kom á fót fyrir-
myndarbúum og nokkrum samyrkjubú-
um, og hún hratt af stað framkvæmdum
við hina miklu Asúan-stíflu. En ástand-
ið krafðist efnahagslegrar, félagslegrar
og sennilega líka trúarlegrar byltingar,
sem ofurstarnir treystu sér ekki til að
framkvæma. í stað þess var lögð megin-
áherzla á að vekja þjóðarmetnað Egypta
með öflugri útþenslustefnu, fordæmingu
á Bretum og Bandaríkjamönnum og lát-
lausum áróðri fyrir Nasser og heimssögu-
legu hlutverki hans.
Fyrsta skrefið var að tryggja brott-
för Breta frá Súez-skurðinum. Byltingin
1952 hafði bundið enda á samningsvið-
ræður, en þær voru brátt teknar upp að
nýju. Egyptar voru mjög harðir í þeim
viðræðum og ógnuðu m. a. með skæru-
hernaði. Tvö mál voru einkum á dagskrá,
brottflutningur herliðs frá Súez-skurði og
framtíðarstaða Súdans. Þetta víðáttu-
mikla land, að nokkru byggt Aröbum,
hafði fyrr á tímum verið undir egypzk-
um yfirráðum, en í rúma hálfa öld höfðu
Bretar farið þar með stjórn — að nafni
til í samvinnu við Egypta. Nasser vildi
fyrir hvern mun ná haldi á Súdan, bæði
vegna þess að landið gat stjórnað vatns-
magni Nílar og ekki síður af sögulegum
ástæðum og vegna metnaðar og valda-
fíknar. Brezka stjórnin undir forustu
Churchills og Edens lét undan í Súez-
málinu, en varð ekki hnikað varðandi
Súdan. Hún var reiðubúin til að veita
Súdönum, þó þeir væru mjög skammt
á veg komnir, sjálfstjórn og rétt til að
ákveða eigin framtíð — en hún vildi
ekki selja land sem að mestu var byggt
óarabískri þjóð, andvígri Egyptum, í
hendur Nassers. Hér varð hann að láta í
minni pokann. Þráttfyrir mútugjafir,
baktjaldamakk og velskipulagðar áróðurs-
ferðir ýmissa ráðherra Nassers, hélt hið
nýfrjálsa ríki fast við aðskilnað frá
Egyptalandi (1954).
Brezku hersveitirnar tóku að yfirgefa
Súez-svæðið sem þær höfðu haft á valdi
sínu síðan 1882. Þó segja mætti að her-
stöðin lægi opin fyrir kjarnorkuárásum
og að henni væri vafasamur hagnaður í
styrjöld, leit heimurinn á brottflutning
hersins sem enn eitt dæmi þess að
brezka Ijóninu væri að hnigna. Þannig
litu Egyptar og öll Arabaríkin á málin,
og sömuleiðis ísrael sem sá framá versn-
13