Samvinnan - 01.08.1968, Blaðsíða 54

X
steypa stjórn Papandreús og Makaríosi
forseta á Kýpur. Uppljóstrun „Eþnos“
vakti mikinn æsing meðal almennings.
Þessa sömu daga voru margir liðsfor-
ingjar handteknir, ákærðir um sam-
særi í hernum, að því er sagði í bréfum
konungs, og voru mál þessi kölluð
ASPIDA-málaferlin, en forsprakki sam-
særisins var talinn Andreas Papandreú.
Hinir handteknu liðsforingjar komu
fram kvörtunum fyrir milligöngu lög-
fræðinga sinna, að þeir hefðu verið pínd-
ir til að skrifa undir játningu um tilvist
ASPIDA-samsærisins og aðild sína að
því.
Dreyfus-mál í Grikklandi.
Nokkrum dögum eftir uppljóstranir
,,Eþnos“ birti hinn aldni hershöfðingi
Jordanídis, sem hættur var störfum, eft-
irfarandi grein í blaðinu „Ta Nea“ und-
ir heitinu „Dreyfus-mál í Grikklandi“:
„Það er Dreyfus-mál á döfinni í Grikk-
landi. Rannsókn verður að fara fram,
jafnvel þó að hún brjóti í bága við sum
ákvæði stjórnarskrárinnar, því að lýð-
ræðið er í alvarlegri hættu. í Frakklandi
kom Dreyfus-málið upp rétt áður en
styrjöld brauzt út. En franska þjóðin
reis upp og lýðræðinu var bjargað. Hver
sá lýðræðissinni, hver sá menntamaður,
sem íhefur ekki dirfsku til að rísa upp,
mun er fram líða stundir finna til sekt-
arvitundar gagnvart þjóð sinni.“
Stjórnmálaöngþveiti
Því var ljóstrað upp í þinginu, að frá-
villingarnir (þeir sem sögðu skilið við
flokk Papandreús 15. júlí) hefðu boðið
öðrum þingmönnum E. K. milljónir, ef
þeir færu að dæmi þeirra. Einn þing-
maður úr flokki Papandreús kom með
segulbandstæki inn í þingið og lofaði
þingheimi að heyra af því samtal sitt
við mann, sem reynt hafði að fá hann
til að snúa baki við Papandreú og bauð
honum milljónir að launum.
Á næstu þremur mánuðum urðu þrisv-
ar stjórnarskipti í landinu. Forsætisráð-
herrar voru Novas, Tsirimokos og Stef-
anópúlos. Papandreú neitaði að taka þátt
í störfum þingsins og sagði: „Þingið er
ekki lengur til. Það er orðið að kaup-
sýslusamkundu." „Konungurinn hefur
vanrækt skyldur sínar.“ „Um frávilling-
ana er það að segja, að okkur er sár
raun að niðurlægingu þeirra." „Hans
hátign er þjóðin“.
Mótmæli og kröfugöngur urðu æ tíð-
ari og öflugri. í mótmælagöngum sínum
notuðu stúdentar töluna „114“ sem eink-
unnarorð en í 114. grein grísku stjórnar-
skrárinnar segir: „Varðveizla þessarar
stjórnarskrár er falin þjóffernistilfinn-
ingu grísku þjóffarinnar.“ Kúrúklis hers-
höfðingi hafði í ræðu um stjórnmála-
ástandið í Grikklandi lagt sína merk-
ingu í 114. greinina með því að segja:
„Það þurfa að fjúka 114 höfuð, hið fyrsta
af Papandreú". Kúrúklis hefur aldrei
hlotið dóm fyrir þessi dæmalausu um-
mæli sín, en margir hafa verið dæmdir
fyrir „svívirðingar um konunginn". Þegar
Pipínelis þingmaður E. R. E. (núverandi
utanríkisráðherra) ræddi um stjórnar-
kreppuna í þinginu, sagði hann: „Allt
getur gerzt í þessu landi. Papandreú
verður aldrei forsætisráðtherra aftur.“
Nýársboðskapur Konstantíns til grísku
þjóðarinnar 1966
Þegar Konstantín var krýndur 1964,
sagði hann í boðskap sínum til grísku
þjóðarinnar: „Ég vil vera konungur
allra Grikkja, án tillits til stjórnmála-
skoðana þeirra“. í nýársboðskapnum til
þjóðarinnar 1966 sagði hann: „ . . .
kommúnisminn er míasma (pest), upp-
runninn og kominn erlendis frá. Hver
sá hópur eða einstaklingur, sem kemst í
snertingu við kommúnista, verður sjálf-
krafa óvinur þjóðarinnar . . .“
Ræffa Papandreús 16. febrúar 1966.
Hinn 16. febrúar 1966 var haldinn fjöl-
mennasti stjórnmálafundur, sem hald-
inn hefur verið í Aþenu síðan í heims-
styrjöldinni síðari. í miðborginni söfn-
uðust saman um 600 þúsund manns (að
því er blöðin sögðu þá). í ræðu sinni
beindi Papandreú orðum sínum m. a. til
konungs og sagði: „Yðar hátign, á skjald-
armerki konungdæmisins stendur: Vald
mitt er ást þjóffarinnar. Það er þjóðin,
sem hér er samankomin, þessi mikli
mannfjöldi vitnar um návist hennar.
Þetta er ekki múgur eða skríll. Þetta er
gríska þjóðin, sem krefst kosninga. Það
er ekki einungis krafa hennar, heldur
réttur. Öllu hefur verið umsnúið. Það
er ekki lengur til nein stjórn, neitt þing,
nein menntun, neitt efnahagslíf, neitt
félagslíf. Yðar hátign, lætur þetta allt
yður ósnortinn?"
Stjórnarkreppan heldur áfram.
Stjórnarkreppan, sem hófst í júlí 1965,
magnaðist og olli æ meira öngþveiti í
stjórnmálum landsins. Úti um allt land,
uppi í fjöllum, mátti lesa áletranir eins
og: „Lengi lifi konungurinn", „Kommún-
isminn er óvinur þjóðarinnar“ o. s. frv.
Reiði og gremja greip um sig meðal lýð-
ræðissinna. Á fundi í Aþenu sagði ræðu-
maður, sem var lögfræðingur: „Stjórnar-
far vort hefur breytzt úr lýðræði í land-
ráð.“
ASPIDA-málaferlin.
í október 1966, eftir 15 mánaða rann-
sókn, hófust réttarhöldin yfir 28 liðs-
foringjum, sem ákærðir voru í ASPIDA-
málinu. Réttarhöld þessi stóðu í fjóra
mánuði. Hér skal drepið á helztu upp-
ljóstranir hinna ákærðu liðsforingja.
Liðsforingjarnir, sem voru í KYP (leyni-
þjónustunni) þegar Papandreú var við
völd, ljóstruðu því upp í réttinum, að
sími Papandreús og ýmissa annarra ráð-
herra hefði verið hleraður. Það var
hlutverk KYP-liðsforingjanna að vernda
símahelgi ráðherranna, en til var eins-
konar „æðri leyniþjónusta", sem hlust-
aði á símtöl þeirra. Meðan á réttar-
höldunum stóð sagði forseti herdóm-
stólsins, Kamperis: „ASPIDA-samsærið
er staðreynd", enda þótt mikilvæg vitni
hefðu ekki enn verið yfirheyrð og rétt-
arhöldunum væri ekki lokið. Um þetta
sagði Papandreú: „Af hverju gera þeir
(dómararnir) sér ekki hægra um vik:
setja liðsforingjana í fangelsi og hætta
réttarhöldunum?"
Tveir hinna ákærðu liðsforingja,
Búlúkos höfuðsmaður og Papaterpos
ofursti, sem báðir störfuðu í leyniþjón-
ustunni, kváðust hafa sannanir fyrir því,
að Skarmaljórakis höfuðsmaður og
óbreyttur borgari að nafni Ballas væru
erindrekar CIA, og að CIA væri að reyna
að komast að því, hvar væru geymdar
eldflaugarnar, sem Makaríos forseti Kýp-
ur keypti af Rússum. Búlúkos höfuðsmað-
ur sagði fyrir réttinum: „Við erum hér
af því að við höfðum djörfung til að
berjast gegn CIA.“ En Skarmaljórakis og
Ballas voru aldrei kallaðir fyrir réttinn.
Þegar réttarhöldunum var lokið og liðs-
foringjarnir höfðu verið dæmdir í margra
ára fangelsi, sagði forseti herdómstóls-
ins: „Hlutlægur dómur mun falla í þess-
um málum eftir 50 ár“. Þá spurðu hin-
ir dæmdu liðsforingjar: „Hvers vegna
höfum við þá verið dæmdir nú? Eigum
við að bíða eftir réttlætinu í 50 ár?“
LAMBRAKIS-málaferlin
Um það bil sem ASPIDA-réttarhöldun-
um lauk, var annað mál tekið fyrir í
sakadómi í Þessalóníku (Saloniki), mál
Lambrakis. Lambrakis, þingmaður sósíal-
istaflokksins EDA (kommúnistaflokkur-
inn er bannaður í Grikklandi), hafði ver-
ið myrtur í Þessalóníku 22. maí 1963. Við
rannsóknina í sakadómi upplýstist, að
afbrotamaður að nafni Kotzamanis hefði
myrt hann með því að aka á hann á
þrihjóla bifhjóli sínu í augsýn lögregl-
unnar og fjölda vegfarenda. Það upp-
lýstist einnig fyrir sakadómi, að lög-
reglan hefði lagt á ráðin um morðið
samkvæmt skipun frá „æðri stöðum“.
Daginn, sem Lambrakis var myrtur, fór
hann sem formaður „friðarnefndar“ á
fund í kvikmyndahúsi. Lögreglan skipu-
lagði hópfund, sem stefnt var gegn þess-
um fundi. Þeir sem mættu til þessa hóp-
fundar báru sem auðkenni prjón í
hnappagatinu. Almennir vegfarendur
fengu ekki aðgang að fundi „prjónliða".
Sá sem skipulagði „prjónliðið“ var Josm-
as, kunnur samstarfsmaður nazista á
stríðsárunum. Þegar Lambrakis hélt heim
á hótel sitt, varð hópur „prjónliða“ á
vegi hans. Kotzamanis var þar á bif-
hjóli sínu og fyrir aftan hann sat mað-
ur að nafni Emanúilídis. Hann barði
Lambrakis í höfuðið með „járnverkfæri“,
en síðan ók Kotzamanis hjólinu yfir
hann. Lambrakis missti meðvitund og
„kom ekki til meðvitundar þá þrjá daga,
sem hann átti ólifaða", segir í lækna-
skýrslu um ástand Lambrakis.
Á ljósmynd, sem á sínum tíma birtist
í grískum blöðum, sást Emanúílídis þessi
við hlið Frederiku, sem þá var drottning
Grikklands. Óhugsandi er, að lögreglu-
mennirnir, sem gættu Frederiku, hafi
hleypt óviðkomandi óbreyttum borgara
svona nærri drottningu, og verður ekki
af þessu dregin önnur ályktun en sú,
að drottning hafi verið í kunningsskap
við þennan misindismann. Tónskáldið
Þeódórakis, er mættur var sem vitni
fyrir sakadómi, sagði: „Ég er sannfærð-
50