Samvinnan - 01.08.1968, Blaðsíða 21

Gunnar Bjarnason
Björn Stefánsson
Indriði G. Þorsteinsson
Gunnar Guðbjartsson
Jóhann Franksson de Fontenay
Jóhannes Torfason
Ölafur Geir Vagnsson
Agnar Tryggvason
um, til að taka af okkur
mjólkurvörur og kjöt fyrir
verð, sem er aðeins lítið brot
af kostnaðarverði,
b. menn sjá nóg vandamál í
sveitum landsins, sem leysa
mætti fyrir þetta fé, ef bænd-
ur létu í ljós óskir um, að
öðru vísi væri á málum hald-
ið,
c. það eru samtímis þessum út-
flutningi fluttar inn 40—60
þúsund smálestir árlega af
erlendu kjarnfóðri, sem er
offramleiðsla á Iandbúnaðar-
vörum þeirra landa, sem við
erum að burðast við að fá
til að borða kjöt okkar, smjör
og mjólkurduft. Það má
segja, að við séum að fram-
leiða vörur til útflutnings, þ.
e. offramleiðsluvörur, fyrir
offramleiddar landbúnaðar-
vörur annarra þjóða. Það má
einnig segja, að við séum
með þessum kaupum á er-
lendu fóðurkorni að hjálpa
þessum nágrannaþjóðum
okkar í þeirra landbúnaðar-
kreppu og verjum til þess
200—300 milljónum af dýr-
mætum gjaldeyri, og svo
leggjum við aðrar 200—300
milljónir á skattborgara
landsins til sjávar og sveita
til að borga með þessari
framleiðslu til bragðbætis
upp í munninn á nágrönn-
um okkar.
Hver hefur geð til að gagn-
rýna ekki svona málefnaþró-
un?
Margt fleira má nefna, stað-
reyndir sem blasa við og þjóð-
in getur ekki sætt sig við leng-
ur. Það verður að breyta um
stefnu í landbúnaðarmálum.
Þessa nýju stefnu má orða
margvíslega, en hún á nú þeg-
ar talsverðan hlut í hugsun
margra bænda og umræðum.
Að mínu áliti eru eftirtalin
atriði mikilvægustu undir-
stöðusteinar hinnar nýju
stefnu:
a. Búvöruframleiðsla á íslandi
og landbúnaður verður að
miðast við eigin þarfir þjóð-
arinnar. Búskaparskilyrði á
landi okkar eru svo takmörk-
uð, að við höfum um aldir
þurft að flytja til landsins
flestar landbúnaðarvörur, s.
s. allt korn til manneldis og
skepnufóðurs, lín og ávexti
auk alls hins fjölbreytilega
neyzluvarnings, sem blasir
við í hverri verzlun en al-
menningur gerir sér vart
grein fyrir daglega að eru
fullunnar landbúnaðarvörur
úr ýmsum löndum heims.
Þegar því hér er verið að
ræða um landbúnaðarafurð-
ir, þá er eingöngu átt við
kjöt, mjólkurvörur og kart-
öflur.
b. Það væri hyggilegt fyrir
okkur að taka upp svipaða
stefnu og Svíar hafa tekið
upp hjá sér og Bretar hafa
haft í tvær aldir, þ. e. að
flytja inn 10—15% (Svíar)
af neyzlu þeirra vara, sem
við þó getum framleitt, af
því að það er hagkvæmt fyr-
ir þjóðarheildina. Bretar
flytja inn miklu stærri hluta
en þetta. Ég tel ekki rétt af
okkur að stefna að innflutn-
ingi á kjötvörum og eggjum,
en hins vegar er engin þörf
á að framleiða neitt fram
yfir árlegar þarfir, því að
sem fiskveiðiþjóð verðum við
seint uppiskroppa með pró-
teinfæðu (eggjahvítumat-
væli). Nýmjólk, osta og skyr
eigum við að framleiða að
þörfum, en ég tel rétt, eins
og málum okkar er háttað,
að það verði dregið verulega
úr smjörframleiðslunni og
framleiddur í mesta lagi
helmingur af neyzluþörfinni
innanlands. Með því móti
mætti lækka smjörverðið um
þriðjung með því að jafna
verðlagið á innlenda og inn-
flutta smjörinu. Svipað ætti
að gera í kartöflumálum
okkar, flytja inn árlega í
mesta lagi helming af kart-
öfluþörfinni, því að íslenzk-
ar kartöflur eru svo vatns-
miklar og slæmar að jafnaði,
sama í hvaða úrvals-úrval
þær eru flokkaðar í Græn-
metisverzluninni, að það er
hæpið að setja þær á mark-
að eftir janúarlok. Verð á er-
lendum kartöflum hér í búð-
um á ekki, ef rétt er verzlað
(frjáls verzlun), að kosta að
jafnaði nema um þriðjung
af því verði, sem er á ís-
lenzkum kartöflum. Það
mætti því með skipulögðum
helmingsinnflutningi og
verðjöfnun halda verðlagi á
þessari neyzluvöru hér inn-
anlands í miklu lægra verði
en nú þekkist. Skyldi eng-
inn hafa reiknað út, hve
kartöfluverð hér og smjör-
verð á mikinn þátt í hverri
gengisfellingu? Skyldi dýr-
tíð skapast af öðru en kostn-
aði við að lifa, verðlagi á
brýnustu neyzluvörum?
NÝ VIÐHORF: III. Gagnvart
byggffaþróun og sveitalífi.
Alla þessa 20. öld hafa menn
stöðugt haft orð á því, að nú
séu byltingatímar og þjóðin
standi á krossgötum gamals
og nýs þróunarskeiðs. Ætli
þetta sé ekki örugg staðreynd?
Það er þá varla nokkur furða,
þótt sveitalíf og viðhorf til
sveitalífs og svokallaðrar
sveitamenningar hafi tekið
breytingum á síðustu áratug-
um. Sveitafólk þyrfti að gera
sér gleggri grein fyrir því en
það virðist gera, að viðhorf
annarra manna í þjóðfélaginu
til sveitafólks og málefna þess
mótast talsvert af nokkurs
konar tillitssemi og smjaðri
fyrir því. Menn vita hversu
sárt það er að eiga allt sitt
undir þeirri sól, sem er að
ganga að síðustu til viðar, og
því regni, sem fellur á annarra
gróður. Þannig er því farið
um bændabyggðina í aldagam-
alli mynd sinni. Gömlu fjöl-
skyldubýlin, sem dreifð voru
um landið gjörvallt frá an-
nesjum til innstu dala, sem ið-
uðu af fólksmergð og fjöl-
breytilegum störfum á þeim
tíma, þegar þjóðin var aðeins
sveitafólk, eru orðin að ein-
yrkjabýlum effa einsetumanna-
kofum. Stolt fjölskyldubónd-
ans er víða orðið að umkomu-
leysi eins konar fjármagns-
þræla, sem hlaupa frá einni
vél til annarrar til að koma
frá sér nógu miklu magni af
dagsafurðum til að greiða
rentur og víxla og lán, olíur,
vélar, fóðurfcæti og áburð. Víða
er svo varla til króna afgangs
til að kaupa rúsínurnar út í
jólagrautinn. Myndin er nógu
átakanleg, og ekki unnt að
lýsa henni nógu skýrt með fá-
skrúðugum orðum mínum mið-
að við orð og andlitsdrætti
nafna míns, Gunnars á
Hjarðarfelli, eins og hann
túlkaði hana á fundi í Borg-
arfirði í vor. Já, það veltur á
miklu fyrir landbúnaðinn, að
bændastéttin hætti að hlusta
á fagurgala og smjaður ívafið
vísuorðum úr ljóðum Jónasar,
Njálu-tilvitnunum og alls kon-
ar barnalegu tali, sem hefur
um of langan tíma verið notað
til að stinga stéttina svefn-
þorni í annarlegum tilgangi,
og ekki alltaf þeim sama.
Bændastéttin verður sjálf að
leysa vanda sinn. Hún verður
að skoða sjálfa sig í ljósi stað-
reyndanna. Hún verður sjálf
miskunnarlaust að brjóta
vandamálin til mergjar, hætta
allri sjálfsblekkingu og dekri
við óskhyggju, skilja framvindu
mála í nútímanum og ganga
til verks meff nýjum viffhorf-
um, nýjum skrefum og nýjum
átökum viff vandamálin, líkt
og aldamótakynslóðin gamla
gerði á sínum tíma. Við höf-
um staðið of lengi í stað. Nú
þarf að byrja aftur; nýir alda-
mctamenn, menn 21. aldar,
verða að koma fram í dags-
ljósið og skilja málefni sveit-
anna nýjum skilningi. Lengur
hefur hvorki landbúnaðurinn
né þjóðin efni á að hlaupa eft-
ir duttlungum andlegra af-
dalakarla og sérvitringa í land-
búnaðarmálum. Ef þessir menn
17