Samvinnan - 01.08.1968, Blaðsíða 8

sé til annars en sýna áhuga
ómenntaðs alþýðumanns á
málinu og láta í ljós eftirvænt-
ingu um framhald þessara
umræðna, sem og umbóta-
hreyfingu, er af þeim mætti
spretta.
„Öxin er þegar reidd að rót-
um trjánna . . .“
Ýmsum finnst óþarflega hátt
reitt til höggs í framsöguer-
indum skólamannanna sumra.
En blasir ekki við hverjum
þeim, sem um uppeldis- og
þjóðmál hugsar, námsleiðinn,
uppreisnarandinn, rótleysið,
vanþroskinn, hnignandi mál-
og þjóðerniskennd, glæpa-
hneigð, drykkjuskapur og
nautnasýki æskufólks?
Þjóðfélag og mannlíf tekur
örum breytingum, en mann-
eðlið er alltaf sjálfu sér líkt.
Vandi uppalandans er að sam-
hæfa manneðlið hinni flóknu
tækni fjölþætts og síbreytl-
legs þjóðlífs.
Helztu gerendur einstaklings-
mótunar eru þrír: heimilið,
skólinn og tíðarandinn.
Þáttur heimilisins í lífsþræði
einstaklingsins hefur veikzt og
grennzt, þáttur félaga, um-
hverfis og tíðaranda styrkzt
að sama skapi, og þáttur skól-
ans er því miður næsta blá-
þráðóttur. Hann þarf að
styrkja og vanda betur.
Frá mínu leikmanns sjónar-
miði er þetta mikilvægast:
1. Börn þurfa að geta notið
skólavistar yngri og al-
mennar en nú er.
2. Val kennara verður að
vanda og búa þeim góð og
árangursvænleg kjör.
3. Skólanum verður að skapa
starfsskilyrði, fyrst og
fremst húsnæði svo víða
sem þörf er á, og nauðsyn-
leg kennslutæki.
4. Kennslunni sjálfri verður
að breyta frá því sem nú
er víðast, og er í framsögu-
erindum réttilega bent á
ýmis atriði þar að lútandi.
Um töluliðina hér að fram-
an vil ég fara nokkrum orðum
til frekari skýringar.
1. Börn fara að mótast af
umhverfinu á mjög ungum
aldri eins og almennt er vitað
og viðurkennt. Helzt mega eng-
in höpp og glöpp ráða, hvern-
ig sú mótun verður. Hæfileik-
ar barna til að nema eru
óhemju-miklir á fyrsta ára-
tugnum. Þessa hæfileika þarf
að hagnýta og beina þeim í
heppilega farvegi. Til þess ætti
skólanum að vera bezt trú-
andi, þó góð heimill, sem að-
stöðu hafa, vilja og getu til
að sinna börnunum nægilega,
verði alltaf þýðingarmesti upp-
eldisaðilinn.
2. Tilgangslítið virðist að
tala um að vanda val kenn-
ara meðan kennaraskortur —
einkum á barnaskólastiginu —
er tákn tímanna. Kennara-
skorturinn, eins og reyndar
lækna og ýmiss konar sér-
fræðinga, er eitt af sjúkdóms-
einkennum þjóðfélagsins.
Þetta er eins konar fjörefna-
skortur í þjóðarlíkamanum.
Ekki er vöntunin fyrst og
fremst því að kenna að fjör-
efnin séu ekki til, heldur hinu
að þau hafa þótt ofdýr, og
verið boðin af þeim, sem helzt
þurftu þeirra með.
Hvort tveggja er, að hin
hamslausa sókn manna í lífs-
þægindi og persónulega hag-
sæld, sem er tíðarandi, hefur
dregið hæfustu starfskraftana
þangað, sem bezt er borgað og
lífsþægindin eru mest, og eins
hitt, að ráðamenn þjóðfélags-
ins hafa vanmetið nauðsyn
þess að rækja uppeldi þjóðar-
innar betur. Og nú má heita
í óefni komið.
í þessu sambandi langar mig
að vitna til hins ágæta bréfs
frú Kristínar R. Thorlacíus í
9. h. Samvinnunnar f. á. Hún
segir: „Hafi menntunin ekki
veitt manninum neina lífs-
fyllingu, . . . ekki fært honum
nokkurn gróða annan en von-
ina um svolítinn fjárhagslegan
ávinning, þá er sannarlega
þörf á endurbótum á fræðslu-
kerfi okkar.“
Þetta er mergur málsins.
Góðs árangurs af skólastarfi
getum við ekki vænzt fyrr en
almennur skilningur á mikil-
vægi þess er fyrir hendi, fyrr
en fræðarastarfið er metið að
verðleikum, launað að verð-
leikum eftir getu þjóðarinnar
og hæfir menn vilja helga því
krafta sína málefnisins vegna.
Sannleikurinn er sá, að þótt
menntun og æfing sé sjálf-
sögð og nauðsynleg forsenda
góðs árangurs við kennslu, líf-
vænleg launakjör, hvíld og
upplyfting, þá verður aðal-
atriðið alltaf áhugi ög fórnfýsi
kennarans, ást á starfinu og
djúpur skilningur á mikilvægi
þess.
3. Víða ríkir hörmungar-
ástand í húsnæðismálum skól-
anna í dreifbýlinu. Ekki veld-
ur eingöngu fjárskortur, held-
ur miklu fremur skilnings- og
skipulagsleysi á þessu sviði.
Með hagsýni, sparnaði og góðu
skipulagi mætti byggja miklu
meira en gert er af sómasam-
legum skólahúsum og búa þau
nauðsynlegustu kennslutækj-
um. Það er engan veginn áríð-
andi að skólabyggingar séu
skrauthýsi. Þær geta verið
traustar, bjartar og hlýjar,
þó einfaldar séu að gerð. Með-
an verið er að fullnægja brýn-
ustu þörfum á skólahúsnæði
verður að hafna sterkri (og
4