Samvinnan - 01.08.1968, Blaðsíða 34

Víðast hvar á landinu er nú heyjað með nýtízku sláttuvélum.
landbúnaðarins, sem veita eiga
upplýsingar og fræöslu. Bún-
aðarfélag íslands hefur verk-
færaráðunaut í sinni 'þjónustu,
en svo virðist sem starf hans
nái ekki til að veita bændum
hagnýtar upplýsingar um véla-
meðferð og vinnubrögð sem
skyldi. Hin síðari ár hefur mjög
lítið farið fyrir útgáfu upplýs-
inga- og áróðursrita, bændum
til fræðslu og hvatningar á
þessu sviði.
Vélainnflytjendur láta sér
það sæma að láta ekki leið-
beiningar um hirðingu og með-
ferð fylgja með vélum á máli
sem bændur almennt skilja ■—
íslenzku. — Þó eru frá þessu
örfáar undantekningar. Ef til
vill er þeim enginn akkur í,
að bændur fari rétt með hin
dýru tæki — því léleg meðferð
þýðir aukna varahlutasölu. En
slíkt vilja bændur forðast, því
varahlutaverzlun getur í mesta
lagi kallazt sæmileg, þó yfir-
leitt sé hún lakari en svo.
Vert er að vekja athygli á
starfi því sem unnið er til
prófunar véla og tækja við
hérlendar aðstæður. Þessi
starfsemi hefur að mestu haft
aðsetur á Hvanneyri og er þar
enn. Fullyrða má, að starf eins
manns með menntun á þessu
sviði hafi sparað íslenzkum
tændum það ómak að fjárfesta
í vélum og tækjum sem ekki
henta hérlendum aðstæðum.
Auk þessara prófana, hafa
verið gerðar margháttaðar
vinnuathuganir varðandi verk-
tækni við landbúnaðarstörf. En
því miður hafa bændur sýnt
þessu alltof lítinn áhuga til
þessa — hvað sem verður.
En þó ýmis vandkvæði megi
finna á vélvæðingu og vinnu-
brögðum, tel ég að öryggisleys-
ið varðandi aðstoð sé að verða
sívaxandi vandamál. Bændur
eru nú flestir einyrkjar, því
markaðsverð og önnur aðstaða
til búreksturs gefur ekki tilefni
til samkeppni á hinum al-
menna vinnumarkaði.
Því er úr vöndu að ráða ef
bóndinn veikist eða forfallast
á annan hátt, og hugsun um
þriggja vikna sumarleyfi er
utan hugsunarhrings flestra ís-
lenzkra bænda. Oftast koma
nágrannar til hjálpar þegar í
nauðir rekur, þó þeir eigi sjálf-
ir vart heimangengt.
Vert er að varpa fram þeirri
spurningu, hvort ekki sé tíma-
bært að opinber samtök bænda
og þeir sjálfir taki þennan
vanda til alvarlegri athugunar
og síðan úrlausnar.
Ný-sjálenzkir bændur skapa
sér meira öryggi með því að
10—15 sameinast um ráðningu
eins manns, sem ferðast á
milli þeirra við forföll og þeg-
ar bændur taka sér frí.
Ekki þykir mikið að ferðast
10—15 km til vinnu sinnar í
kaupstað og í flestum sveitum
ætti það að vera gerlegt líka,
allan ársins hring.
Getur ekki hugsazt að bænd-
ur sem hætta búskap fengjust
til þessa starfs? Með því rnóti
ynnist tvennt: framleiðsla
minnkaði eitthvað og atvinnu-
öryggi bænda sem halda áfram
búrekstri ykist. Það hlýtur að
vera kostur að fá þannig til
afleysingastarfa menn með
bæði þekkingu og reynslu í
búskap, og hverjir skilja betur
erfiði einyrkjans en þeir sem
sjálfir hafa staðið í hans
sporum?
Framtíðargengi íslenzks
landbúnaðar grundvallast á
hagnýtari vinnuaðferðum og
meiri samvinnu um tækni, svo
og auknu félagslegu öryggi í
sveitum til handa hverjum
bónda.
Jóhannes Torfason.

ÓLAFUR GEIR VAGNSSON:
mmm\ bænda
Á undanförnum árum hefur
skólaganga og menntun yfir-
leitt aukizt mjög hér á landi.
Hefur það tvímælalaust skipað
okkur á bekk með öðrum
menningarþjóðum. Þrátt fyrir
þennan sess eru sumir starfs-
hópar nokkuð mikið á eftir
hvað þetta snertir, og má þar
taka sem dæmi bændastétt-
ina. Að vísu eru þar nú marg-
ir vel menntaðir menn, en í
heild er hún alltof lítið mennt-
uð.
Orsakir þessa eru eflaust
margþættar, og ber þar mikið
á gamalli hefð, þ. e. að bú-
skapur verði ekki lærður í
skóla heldur sé þar um að ræða
reynslu og æfingu fyrst og
fremst. Það var ekki talið lík-
legt, að þekking, sem stóð í
bókurn, myndi hafa mikið að
segja fyrir bónda í brauð-
striti hans.
í öðru lagi hefur verið erfitt
að fullnægja menntunarþrá
sveitafólks fram undir þennan
tíma, vegna þess að skortur
hefur verið á skólum fyrir
gagnfræðastigið í sveitum
landsins. Hafa ýmsir af þeim
sökum ekki fengið þá frum-
menntun, sem nauðsynleg er
öllu framhaldsnámi, og er
slæmt til þess að vita.
Að síðustu hefur það verið
talið eins og sjálfsagt, að allir
þeir, sem einhverja skólagöngu
hafa að baki sér, fari í aðrar
starfsgreinar heldur en land-
búnað. Hafa sveitirnar þannig
á undanförnum árum tapað
burt miklu af sínu bezta fólki
til annarra stétta, en þeir sem
hafa haft minnstan áhuga á
námi eða minnsta hæfileika
til náms hafa orðið eftir Sheima
við búskapinn og tekið við hon-
um af foreldrum sínum.
Finnst manni það raunar
gegna furðu, hve margt er þó
ennþá af vel menntuðu og
gáfuðu fólki í bændastétt eft-
ir allar þessar blóðtökur.
Um nokkurt skeið hafa starf-
að hér á landi tveir bænda-
skólar, og hafa þeir á und-
anförnum árum útskrifað í
kringum 50 búfræðinga á ári
hverju. Er sú tala alltof lág,
sérstaklega þegar tekið er til-
lit til þess, að mikill hluti þess-
ara manna fer ekki út í land-
búnaðarstörf. Ennþá er sem
sagt ekki nema lítill hluti af
þeim mönnum, sem búskap
hefja, með búfræðimenntun.
Fram undir þetta hefur
nokkurt áliugaleysi verið með-
al bænda gagnvart þessum
stofnunum, og er jafnvel tal-
að um að nægja mundi einn
skóli, en sem betur fer hefur
nú aðsókn aukizt og þyrftu
stjórnarvöld því að bregða
myndarlega við til að gera
þeim mönnum, er þess óska,
kleift að stunda námið og end-
urbæta það, svo að sem rnest
og bezt gagn megi út úr því
fá.
Aðalmarkmið skólanna hef-
ur verið að veita bændaefnum
nokkra þekkingu í hinum ýmsu
greinum landbúnaðar, en auk
þess hefur reynzt nauðsyn-
legt að veita að nokkru fræðslu
í almennum greinum eins og
íslenzku, stærðfræði, ensku og
dönsku, svo að nokkuð sé
nefnt. Hefur sú kennsla öll
miðazt við byrjendanám eftir
barnapróf, en nokkur hluti
nemenda hefur ekki haft aðra
menntun til að bera við komu
sína í skólana. Er það að
miklu leyti afleiðing þess, hve
slælega hefur verið gengið
fram í því að gera sveitaæsk-
unni kleift að ljúka jafnvel
skyldunámi, eins og ég gat um
áður.
En þar sem nokkur hluti
nemenda hefur aftur á móti
hlotið unglingapróf verður um
endurtekningu hjá þeim að
ræða, og notast þá sá tími
mjög illa. Þarf því nauðsynlega
að fara að breyta um kennslu-
hætti, þ. e. hafa ákveðin inn-
tökuskilyrði, t. d. gagnfræða-
eða landspróf, og miða kennslu
í hinum almennu greinum við
það, að um beint framhald sé
að ræða en enga endurtekn-
ingu, eða skera þær niður að
einhverju leyti.
Ýmislegu fleira mætti eflaust
breyta til batnaðar í kennslu-
háttum, en í þeim málum sýn-
ist eflaust sitt hverjum. Þó
held ég, að flestir séu á þeirri
X
30