Samvinnan - 01.08.1970, Blaðsíða 16

Þorvaldur S. Þorvaldsson:
Arkitektinn
Ilvað er arkitekt?
Arkitekt er hér á landi lög-
verndað heiti þeirra, er hafa lok-
ið háskólaprófi í húsagerðarlist.
Nafnvernd þessi er rúmlega
þrítug, en lengra er heldur ekki
síðan fyrstu háskólamenntuðu
arkitektarnir hófu að starfa hér.
Um hefð varðandi starfssvið arki-
tekta er því vart að ræða, en
spor þeirra eru áberandi, og
áhrifa þeirra gætir æ meir á
ýmsum vettvangi íslenzks þjóð-
lífs.
Hvernig gat þjóðin lifað aldirn-
ar fyrri án þessara „háspekinga",
og hvernig byggði hún sér ból?
Landið var fátækt, þjóðin smá og
stjórnað neðan frá Danmörku.
Híbýli og peningshús kenndi
neyðin þjóðinni að reisa úr þeim
hafði hver landshluti sína „mál-
lýzku“, og húsaskipan tók smá-
breytingum í samræmi við efni
og aðstæður aðrar.
Á þessum öldum er fátt stór-
hýsa byggt hér, og þau fáu, sem
standa, voru teiknuð af arkitekt-
um konungsvaldsins. Úti í heimi
hafði maðurinn byrjað að glíma
við fimbulstór mannvirki, ár-
hundruðum fyrir íslandsbyggð.
Svo stór, að fyrir löngu var von-
laust að hugsa sér að einn og
sami maður hugsaði fyrir form
og skipulag, og einnig hlæði sjálf-
ur hvern stein eða negldi hverja
spýtu. Menn höfðu einnig í alda-
raðir búið saman í hverfum og
þorpum og höfðu þegar þá
reynslu, að nauðsynlegt er að
hugsa fyrir, skipuleggja, vissa
tektaskólar, þar sem listamenn
og húsameistarar, með hugmynd-
ir og sköpunargáfu, lærðu hvern-
ig þeir með línum og tölum gátu
gert öðrum skiljanlegar hug-
myndir sínar og aðferðir. Hér
var safnað allri þeirri reynslu og
þekkingu, er til náðist, tilraunir
gerðar og sköpunargleðin vakin
og þroskuð. Til urðu listaaka-
demíur, þar sem saman námu
þeir, er ætluðu að móta hús og
borgir, og einnig þeir er skópu
með litum eða formuðu styttur
í marmara og leir.
Skil milli þessara greina voru
oft lítil og eru auðvitað á sumum
sviðum enn. Sem svörun við mjög
ákveðinni þörf verður arkitektinn
til og listaskólarnir. Arkitektinn,
sem í náinni samvinnu við bygg-
ingameistara og aðra handverks-
menn, lætur stórbrotnar og flókn-
ar hugmyndir verða að veruleika,
mótaðar í stein og tré.
Starf arkitektsins hefir því
alltaf verið og er, með hugmynd-
um sínum og reynslu, í samvinnu
tíma þjóðfélagi og hvar skilur á
milli arkitekts og verkfræðings,
iðnfræðings, tæknifræðings, bygg-
ingafræðings o. s. frv.?
Við skulum byrja á því að
reyna að bera saman menntun
og starfssvið arkitekts og verk-
fræðings. Nauðsyn og þörf að ná
sem allra mestu úr því sviði, er
að byggingamálum snýr, hefir
verið driffjöður tækniframfara í
byggingariðnaðinum. Þessar
tækniframfarir grundvallast að
miklu leyti á verkaskiptingu og
sérhæfingu. Verkfræðingurinn og
starfssvið hans á mikinn þátt í
þessari þróun, enda orsakaði það
óbeint, að verkfræðingar greind-
ust frá fagi byggingameistara í
sérgrein á sínum tíma. Það skref
hefir haft mikil áhrif.
í dag eru til sérmenntaðir verk-
fræðingar á öllum sviðum, í
burðarþoli, rafmagni, loftræst-
ingu, einangrun, hljóðfræði, upp-
hitun, byggingarefnafræði, vinnu-
hagræðingu, framkvæmdastjórn
o. s. frv. Verkfræðingurinn notar
' - ■ c.-.t,
3.
6 /L.}
t. .*£.%,„}
1 J'.e.—y..-. /■<.,.•„}
fi 'Cc. ÖL(.*m 'cfcyí— ¥JCyJ
h /£ íi m.L.J
// i/3
/Á tmLLfm (/Lr.-Li)
ÍC./cL*.pj.-4.~ (&■£.*. /y...)
tlaf*****
fj. &:
Jo.
Ji oíjÁJ.
2i tJ.vJ
(fpy—
JC *~
JÓ (/ÍjvL.y fí.)
2y. & (L.. U.ÍÁU. (/t JL-i*)
3i e/Jrj.fJ
3f (yfJ /a/í$~~*
3<í. / (c(Lz.)
<UL/>.í.c (<f(~;tL./LÁ)
$f. /m~.J.Jifi~ /~~. J
3« (Á&£■/* 6 ‘J./tUm)
*o. 3 /
h. Jf. (L )
43 (Jpj.f-jL. (G.pOjJ-i*. 1
■ýv.y/V-r"**— f/jLhji-. fc/jmi—L)
*j ír /rvr.../-.,~!
■
*ft tS /—/y/
ýy sJí.t. //.■.,' ■íj.if.i. frrl
* tfls'-t..,.-!-;.,
u.qfL,~ ftrá—..~ Qr<-J,I
ts. y~,~.r..
t, /- P
Sí. P-L Í..U.-
efnivið, er landið bauð. Völundar
hvers héraðs eða fjórðungs urðu
húsameistarar þess svæðis, og
sumir, sem sérstakt orð fór af,
voru jafnvel keyptir landshorn-
anna á milli. Er tímar liðu sér-
hæfðu menn sig í einhverjum
greinum húsagerðarinnar, og til
urðu sérstakir og þekktir hleðslu-
menn, trésmiðir, þekjumenn o. s.
frv.
Húsformið sjálft og húsaskipan
varð nokkuð fastmótað, en þó
þætti í sambýli, þegar það stækk-
ar og þróast.
Það þurfti að sjá fyrir vatni,
losna við sorp og saur, koma
vistum á milli og verjast sameig-
inlegum óvinum. Þjóðfélagið
þarfnaðist manna með yfirsýn,
hugmyndir og verkþekkingu, og
það þarfnaðist einnig tækni, er
gerði þessum mönnum mögulegt
að tjá fyrir öðrum hugmyndir
sínar, þannig að hægt væri að
útfæra þær. Svarið varð arki-
~CýL)
/í. J. rjLu. tí.mi (.
W-T4i“
St JmAé f-.Au-
Sj. /itjm-Hrf
ío. /aJLS•/—
6,.
(S ej.tír(£%Lmí.)
(sf/ '
íf fítm/cc—
A fly
3 LC.'lfu
C. /(ti'fcCL
J). JC.lmos./cU
Cc. JL-uc
/Sfí
við ýmsa sérfræðinga og þá er
útfæra verkið, að skapa sem bezt
og hagkvæmust skilyrði fyrir það
líf eða hugsjón, sem hið endan-
lega verk á að rúma — verða
hluti af.
Starfssvið arkitektsins
Við erum búin að fá lauslegt
yfirlit yfir hvað arkitektinn er og
hvaða þörfum hann í fyrstu svar-
ar.
En hvert er verksvið hans í nú-
þessa sérþekkingu sína sem verk-
færi, bæði til lausnar verkefna og
áframhaldandi þroska. Hann ræð-
ur yfir stærðfræðiþekkingu og
notar fræði þanþols og krafta til
að ákvarða stærðir byggingar-
hluta og burðarása. Hann ræðir
vandamál við starfsbræður sína,
sem aðrir geta átt erfitt með að
skilja.
Þetta er styrkur, en um leið
takmörkun, því hver verkfræð-
ingur ræður aðeins yfir nokkrum
16