Andvari - 01.01.1982, Page 142

140
HOLGER KJÆR
ANDVAÍÍI
ur bóndi er undir beinum áhrifum frjáls-
lyndu guðfræðinnar. Skynsemistrú og
upplýsingarandi höfðu náð tökum á al-
menningi í heimahögum hans, enda lásu
ýmsir bændur þar Georg Brandes af
Iifandi áhuga. Bóndi þessi segir írá
föður sínum, bændahöfðingja og stjórn-
málaleiðtoga: „Meðal þess, sem mér
lék mestur hugur á í uppvexti, voru
trúarbrögðin. Eg hlustaði ekki á þjóð-
sögur Biblíunnar um sköpun heims, en
í þess stað á hitt, sem faðir minn hafði
í fræðiritum lesið um veröldina og taidi
satt og rétt. Mér voru sagðar sögur af
iólabarninu, bróður allra manna. Eg
heyrði um algóðan Guð, sem var faðir
allra. Og ég lærði að biðja t’l Guðs.
Barnatrú mín einkenndist með öðium
orðum ekki af kennisetningum, sem eru
í mótsögn við alla hugsun og nútíma
vísindi.“
bað álas, sem eldri fræðsla hér verð-
ur fyrir, varðar ekki aðferðina, heldur
innihaldið, - rétttrúnaðinn. Flestir and-
stæðingar kverlærdómsins virðast hins
vegar hafa verið honum mótsnúnir af
sömu ástæðum og danskir skoðanabræð-
ur þeirra, t. d. Kold, nefnilega vegna
þess að hann var vélrænn og andlaus.
En hvernig sem þessu kann að vera
farið, er hitt víst, að kristindómsáhrif
heimilanna urðu sterkust í leiðsögn móð-
urinnar fyrstu barnsárin, í húslestrum og
þeirri alvöru, sem einkenndi viðhorf for-
eldranna og heimilið, - en ekki í lög-
skipaðri fræðslu. Þessi kristindómsáhrif
voru kjarni gömlu íslenzku heima-
kennslunnar, segir Ólína Andrésdóttir:
„Kristinn dómur var eina námsefnið,
sem leiðbeinendur okkar lögðu sig fram
við að kenna, - af lífi og sál. Börnin
lærðu ekki í þá daga, að Biblían væði
reyk ellegar að margir lærifeður verald-
arinnar tækju Kristi fram. Nei, Kristur
var mælikvarðinn, sem foreldrar lögðu
á vegferð barna sinna. Með bænum o°
tárum kenndu þeir okkur, að hann væri
eina leiðarstjarnan, sem menn óhultir
gætu haft að viðmiðun á sollnu hafi lífs-
ins. Ahrif þessarar fræðslu voru ómetan-
leg: Allir þeir, sem tileinkuðu sér trúna
á Krist og varðveittu hana í hjarta sínu,
áttu sér óbrigðulan leiðarstein á lífsins
vegi. Aldrei gátu þeir týnt Kristi, misst
sjónar á honum ellegar látið hann í
skiptum fyrir aðra leiðtoga. Þannig gaf
heimafræðslan gamla okkur þá dýru
perlu, sem mölur og ryð þessa heims
fá ekki grandað.“
íslenzk heimafræðsla og norræn
Ísíenzk heimafræðsla og raunar
norræn yfirleitt hefur verið einkar tak-
mörkuð að umfangi og kennsluaðferð-
irnar frumstæðar, svo frumstæðar, að
flestir skólamenn nú á dögum hljóta að
undrast. Hér verður ekki reynt að fara
í felur með augljósa vankanta þessarar
athafnasemi, en þó skal það staðhæft,
að fleira sé þar að finna en vankantana
eina. fslenzkar frásagnir um þetta efni
vitna um sjálfsbjargarviðleitni, fund-
vísi og frumleika, ekki aðeins í fari
barna, heldur einnig í uppeldisaðferðum
heimilanna.
Ef gerð skal úttekt á norrænni heima-
kennslu, er ekki aðeins skylt að taka til-
Iit til námsárangurs á skólavísu, heldur
verður einnig að meta gildi umræddrar
sjálfshjálpar fyrir börn og foreldra. ís-
lenzk heimakennsla er meiri háttar
dæmi um frumleika barna, fróðleiks-
fýsn og athafnaþrá og þar með um nýt-