Andvari - 01.01.1990, Qupperneq 79

ANDVARI
GLÍMT VIÐ SHAKESPEARE
77
Shakespearesþýðingar Helga Hálfdanarsonar fram yfir þýðingar Matthíasar
Jochumssonar á sömu verkum, en nú bregður hins vegar svo við að
Alþýðuleikhúsið gengur fram hjá þessum tveim merkisþýðendum, sem
hvorugur hefur verið talinn neinn aukvisi hingað til, með því að fara þess á
leit við Sverri Hólmarsson að gera glænýja þýðingu á leikriti Shakespeares
um Macbeth.
Þetta er vitaskuld ærið tilefni til að reyna að gera smá-úttekt á þessum
þýðingum og vega og meta í hverju hinum fyrri kunni nú helst að vera áfátt
og jafnframt hvað hin nýja þýðing eigi að hafa fram yfir þær. Hugsanlega er
þetta frumkvæði Alþýðuleikhússins byggt á þeirri skoðun, sem stundum
hefur heyrst, að þýðingar séu sem slíkar, og ólíkt frumverkunum, dæmdar til
að úreldast fyrr en varir, þar sem þær hljóti ávallt að bera talsverðan keim af
stíl, málfari og smekk þess tíma sem þær eru þýddar á, og hver ný kynslóð
þurfi því að finna sér nýja leið til hins óbrotgjarna frumverks. Með þessu
virðist gert ráð fyrir því að hæfir þýðendur séu jafnan til taks, en ekki hinu að
fullnægjandi þýðingar mikilla meistaraverka kunni að eiga sinn sögulega
vitjunartíma eins og verkin sjálf og að þýðingar eins og þær sem við eigum til
dæmis á Hómerskviðum eða Paradísarmissi séu ekki á færi allra kynslóða.
Og ef íslenskar þýðingar, sem eru innan við aldargamlar eða jafnvel hálfrar,
teljast úreltar, þá er málþróun íslenskunnar örari en við látum í veðri vaka
þegar við gumum af því gagnvart útlendingum að geta fyrirhafnarlítið lesið
bókmenntir okkar frá 13. öld.
Nú vill svo til að elstu þýðingar sem við eigum á verkum Shakespeares,
þýðingar þeirra Matthíasar Jochumssonar og Steingríms Thorsteinssonar,
eru frá tíma sem var skeið mikillar grósku og vakningar í íslenskum bók-
menntum og það ekki aðeins á sviði frumsaminna verka heldur og þýðinga,
þar sem sjálf höfuðskáld þessa tímabils létu ekki sitt eftir liggja. í þeirra hópi
var Matthías tvímælaiaust sá sem best var til þess fallinn að glíma einmitt við
Shakespeare og átti með honum margt sameiginlegt. Sem kristinn húmanisti
er vildi kafa niður í mannssálina stóð hann Shakespeare nær en þau skáld
sem voru uppfull af þjóðernishyggju og náttúrurómantík. Sem leikritahöf-
undi er honum lagið að lifa sig inn í ólíkar persónur og tala fyrir munn þeirra
við ýmsar aðstæður, enda á hann orðkynngi næga og er sjálfum eiginlegt að
tjá sig á svipmiklu myndmáli, auk þess sem hann hefur sterka tilfinningu fyr-
ir hrynjandi málsins og hljómfalli ýmissa bragarhátta og kann að beita öllu
þessu til að túlka sterkar mannlegar geðshræringar.
Það má líta á Shakespearesþýðingar Matthíasar sem einn þátt sköpunar-
starfs hans sem var fremur sprottið af innri þörf en ytri, enda voru ekki þá á
ferðinni hér á landi nein leikfélög sem hefðu getað knúið dura á prestsetri
hans á Kjalarnesi og pantað hjá honum þýðingar, og raunar átti hann einnig í
mesta basli við að koma þeim á prent, því Hið íslenska bókmenntafélag