Andvari

Årgang

Andvari - 01.01.2000, Side 149

Andvari - 01.01.2000, Side 149
ANDVARI SKÁLDSKAPUR OG SAGA 147 ævisögu Jónasar Hallgrímssonar eftir Pál Valsson. Pessi saga lýkst upp með fæðingu skáldsins árið 1807 og lokast með dauða þess árið 1845. Inn í hana er skotið margvíslegu efni sem myndar sögulegan bakgrunn þess samfélags sem Jónas lifði og hrærðist í og auk þess örfáum skýringum síðari tíma manna á einstökum atriðum sem varða jarðneskt lífsskeið Jónasar og um- deildan aldurtila. Allt er þetta gert á faglegan hátt sem ekki er nokkur ástæða til að setja út á. Um hitt mætti deila hvort «líf» Jónasar Hallgríms- sonar takmarkist við árin 1807-1845, og margir ættu sjálfsagt auðvelt með að taka undir þau ummæli Halldórs Laxness að þetta skáld hafi aldrei dáið og segja að eiginlegt líf þess í brjósti íslensku þjóðarinnar hefjist í raun og veru eftir að einstaklingurinn Jónas Hallgrímsson var kominn undir græna torfu, og jafnvel ekki fyrr en hálfri öld síðar. Pað er fyrst þá sem hann tek- ur að fá á sig núverandi svipmót sitt, sem að verulegu leyti víkur frá þeirri mynd sem samtímamenn hans drógu upp og oft var allt annað en fögur. I bók sinni birtir Aðalgeir Kristjánsson t. d. brot úr bréfi Jóns Jónssonar skólameistara á Bessastöðum frá 1842 þar sem hann gefur þessum fyrrver- andi nemanda sínum allslaka einkunn: Latur var hann í skóla, latur í Kaupmannahöfn og latur síðar. En grobbið var mikið, og ekki er vindurinn farinn enn allur úr belgnum, þótt götóttur sé, og á seinni tímum hefur bæst við það, sem ei gjörir hann atorkusamari. (303) Páll Valsson gerir að vísu nokkra atlögu bæði að þessu viðhorfi ýmissa 19. aldar manna til Jónasar og útbreiddri skoðun síðari tíma manna að hann hafi verið fátækt skáld sem átti sér enga staðfestu í lífinu utan skáldskapinn einan (201). Sannleikurinn var hins vegar sá, segir Páll, að Jónas var at- orkusamur bæði í námi, starfi og félagsmálum. Þessa skoðun sína styður hann ýmsum lýsingum úr hversdagslífi Jónasar sem benda einnig til þess að hugsanir hans hafi snúist um margt annað en skáldskap, ekki síst náttúru- fræði. Lesandinn fær því að sumu leyti nýja mynd af Jónasi. Einkum hefur verið barið í ýmsa alþekkta bresti hans, þar á meðal meintan drykkjuskap og leti. Enn er þó margt órætt og stundum hvarflar það að lesandanum að Páll eigi eftir að skrifa seinna bindi ævisögunnar: söguna um samskipti Jónasar við þjóð sína og þá ummyndun sem skáldið varð fyrir í upphafi 20. aldar þegar íslenskir mennta- og stjórnmálamenn tóku hann upp á arma sína og fóru að nota hann sem glæsta fyrirmynd í umræðunni um þjóðfrelsi, skáldskap og menningu, - líkt og hann sjálfur hafði notað «frjálsræðis hetj- urnar góðu» á sínum tíma. Það á með öðrum orðum eftir að gera grein fyrír því hvernig Jónas rann saman við «heilaga þrenningu» okkar íslend- iuga: land, þjóð og tungu. I tengslum við það væri fróðlegt að kanna stöðu Jónasar í íslenskri bók- noenntasögu og leiða í ljós hvernig hann varð smám saman «skáldið eina» í
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.