Andvari - 01.01.2005, Page 115

ANDVARI
RITHÖFUNDAR í ÚTLÖNDUM
113
sjálfur, áttu þátt í að skapa þetta rými, en það mótast einnig af umbrotunum
í íslenskri sagnagerð seint á sjöunda og fram eftir áttunda áratugnum - sem
eins og áður sagði sótti afl í evrópskan og amerískan módemisma liðinna
áratuga. Öll þessi deigla opinberar í raun hið dýnamíska innbyrðis flæði
sem skapast getur milli þeirra þriggja „stöðva“ sem segja má að íslenska
bókmenntakerfið sæki orku sína í, þ.e.a.s. erlendar bókmenntir, frumsamdar
bókmenntir og þýðingar.
A sama tíma efldist íslensk bókmenntafræði, a.m.k. þeir þættir hennar sem
snúa að nútímabókmenntum. Módemismi verður algengt viðfangsefni kenn-
ara og nemenda sem fást við bókmenntir á háskólastigi og verk Joyce eru
lesin þar í vaxandi mæli. „Joyce-fræðin“ fara að teygja anga sína til íslands
og jafnframt verður ljóst að hinar miklu rannsóknir sem stundaðar hafa verið
á verkum Joyce þurfa siður en svo að loka hann inni í völundarhúsi, svo ég
grípi til þess myndmáls. Fræðin geta nefnilega brugðið birtu á ýmsa staði í því
heillandi völundarhúsi sem textar Joyce eru. í inngangi sínum að Odysseifi
nefnir Sigurður að hann hafi mjög stuðst við bókina Ulysses Annotated eftir
Don Gifford og Robert J. Seidman, stórt verk þar sem dregnar eru saman nið-
urstöður ótal rannsókna á skáldsögunni og „myrkir“ staðir í verkinu skýrðir.
Fræðiverk af þessum toga eru sjálf af meiði „þýðinga" í vissum skilningi og
létta verk þess sem þýða þarf texta Joyce á annað tungumái. Ennfremur hefur
Sigurður getað litið til þýðinga á Ulysses á önnur tungumál.
Þetta er ekki sagt til að draga dul á það afrek sem Sigurður A. Magnússon
hefur unnið með þýðingu sinni á Ulysses. Hann hefur opnað nýjan heim;
þessi þýðing breytir hugmyndum okkar um það sem hægt er að gera í rými
skáldsögunnar á íslenskri tungu.
XI
Wysses-þýðingin vakti athygli og það gáraði út frá henni. Haldin voru mál-
þing um Joyce og skáldsögu hans, í Sjónvarpinu var sýndur íslenskur þáttur
um Dublin, Joyce og Ulysses, námskeið fyrir almenning um skáldsöguna
var haldið við Endurmenntunarstofnun Háskóla íslands, og fljótlega eftir
útkomu seinna bindisins voru Joyce og Ulysses meginþema í Tímariti Máls
°g menningar. Ritdómar voru að vísu fáir. í Morgunblaðinu voru bæði
bindin gagnrýnd síðla árs 1993.35 DV og Pressan birtu ritdóma um fyrra
bindið 1992. Gagnrýnandi Pressunnar skrifar aðgengilega lýsingu á verkinu
fyrir þá sem ekki þekkja til þess og fer lofsamlegum orðum um þýðinguna,
þótt hann bendi á hversu vandasamt sé að endurskapa hljómræna eiginleika
frumtextans.36 Ritdómurinn í DV er nokkuð sérstakur að því leyti að þar
kemur hvergi fram að einungis fyrra bindi verksins sé komið út og lýkur
dómnum með þessum orðum: „Varanlegan hróður hlýtur Sigurður A. fyrir