Andvari - 01.01.1945, Page 11

ANDVAHI
Þorstcinn Gislason
7
íslandi og jafnan lýsti sér hjá stjórnmálamönnum þeirra um
miðbik þessarar aldar, þegar gera álti ísland að þúfu í Dan-
mörku, fóttroða forn lög þess og rétt og einskisvirða þjóð-
réttindi íslendinga .... En útlegðardómur sá, sem nú er upp-
kveðinn við háskóla Dana yfir öllum íslenzkum ritum frá
1500, er atriði, senj mjög ætti að styrkja kröfu íslands um að
fá stofnaðan innlendan háskóla og hlýtur einnig að verða
mönnum hvatning til að leggja allt kapp á það mál.“
Urðu mildar æsingar um jjetta mál meðal íslendinga í Ivaup-
mannahöfn, og varð það til þess, að kröfur voru nú bornar
fram um stofnun háskóla á íslandi. Raunar hafði áður verið
hreyfing í þessu máli. Jón Pétursson háyfirdómari liafði vakið
máls á því 1865, að stofnað vrði fast kennaraembætti í sögu
Islands og fornfræðum, og Benedikt Sveinsson sýslumaður
barðist um langt skeið fyrir stofnun háskóla og bar frumvarp
fram á Alþingi um þetta, og að lolrum var það samþykkt, en
var synjað staðfestingar af konungi. Þorsteinn Gíslason mun
hafa verið sá fyrsti, er gerði þá kröfu að stofna háskóla mcð
fjórum deildum með því að sameina embættaskólana þrjá og
bæta við fjórðu deildinni fyrir íslenzk fræði, eins og síðar
varð. En ekki blés byrlega fyrir þessu máli íneðal Hafnar-
stúdenta, því að á stúdentafundi, er haldinn var 5. maí 1894 á
Borch’s Collegium, greiddu 20 íslenzkir stúdentar atkvæði gegn
tillögu um stofnun háskóla, en einn greiddi atkvæði með, og
Var það Þorsteinn Gíslason og gat þess, að hann greiddi at-
kvæði með háskóla, er hefði fjórar deildir.
Þegar svo var komið málum, hvarf Þorsteinn frá námi og
snéri sér að öðrum viðfangsefnum. Hann var nú farinn að fást
V»S skáldskap og ritstörf, gaf úr Kvæði (1893) og gerðist rit-
stjóri „Sunnanfara“ 1894, keypti hann 1896 og fluttist til
Heyltjavíkur og gaf hann út til 1898. En jafnframt byrjaði
bann á stjórnmálaritstjórn, gerðist um skeið meðritstjóri Ein-
Ul's Benediktssonar við „Dagskrá“, en hvarf þaðan brátt og
sl°fnaði blaðið „Island“ 1897. „ísland“ var skilnaðarblað, og
belt Þorsteinn því úti í tvö ár. Eftir það fluttist hann til Seyð-