Andvari - 01.01.1945, Blaðsíða 49

andvam
Lýðveldishugvekja um íslenzkt mál
45
,,t upphafi var orðið.“
Jóhannesar-guðspjall.
Mál er fyrst og fremst orð, íslenzkt mal íslenzk orð. í sam-
Lfemi við þessi meginatriði ög aðaleinkenni íslenzks máls verð-
Ur þrennt, sem leggja ber aðaláherzlu á til eflingar og varð-
yeizlu málsins við kennslu þess og nám: íslenzkur orðaforði,
Jslenzkt orðaval og islenskt orðalag, en af þessu er þó orða-
lorðinn mest um verður, undirstaðan sjálf.
Orðaforði islenzks máls er talinn að vera minnst um tvö
hundruð þúsund, en er sjálfsagt talsvert meiri, ef vandlega
Væri smalað og vel talið. Þetta er ekki smáræðis-eign og áreið-
anlega tvö hundruð þúsund sinnum meira virði fyrir oss sem
j'jóð en jafnmarg ar krónur. Þessa eign eigum vér að færa oss
1 nyt og umgangast hana hirðusamlega.
Af þessum orðaforða eigum vér að læra svo mikið, sem vér
lHirfum á að halda hver um sig til þess að geta skipzt á hug-
'oyndum vorum í islenzkum orðum, og um leið og vér lærurn
Þ'iu, eigum vér að læra málfræðilega eiginleika þeirra (mál-
nryndirnar), hljóðan þeirra í tali og útlit þeirra í riti. Vér
oigum jafnframt að læra merkingu þeirra eða merkingar, ef
eiri eru, og skynsamlegt og smekkvíslegt mat á nothæfi
þeura. Þessi er yfirleitt aðferðin við kennslu og nám erlendra
lu>da, en menn virðast ekki hafa tekið eftir því, að hún á ef
1 ódl enn betur við um nám móðurmálsins. 1 samvinnu við
þa, er kenna erlend mál, verða íslenzkukennarar að koma því
1 leiðar, að það verði aðaláhugaefni nemenda og metnaðar-
nial aíö hvaða málanám sem er að öðlast ríkulega þekkingu
a n h ilvað það kallast á vora tungu, sem liinu eða þessu orð-
111 ei kallað á þessu eða hinu málinu erlenda, hvort sem er
atí •■fhIUtUr’ ku§tak (nafnorð) eða eiginleiki (lýsingarorð) cða
a hoín (sagnorð) eða háttur (atviksorð) eða annað orðgildi.
úll 1 lata nemendur leita uppi íslenzk orð til þýðingar á
ne U or®ununi og kenna þeim að viðhafa þau, svo að þeir
l)e'! *, 'S| e^|vl «1 að sletta erlendu orðunum, er merkingu þeirra
ei þeim á góma. í því er enginn lærdómur. Það er lítil fremd