Andvari - 01.01.1945, Blaðsíða 48

44
Meistari H. H.
ANDVARt
væi'U jafnvel. Fyrir þetta hefur komið fram af hálfu þeirra
sú villikenning, að minni málspjöll væru að einstökum er-
lendum orðum í málinu en setningum, er hugsaðar væru að
útlendum hætti, en þetta hefur þó einkum viljað brenna við
i málfari lærðra rnanna. Hilt mun þó vera sönnu nær, ef vel
er gætt að, að réttara sé hið gagnstæða: að meiri spjöll séu að
einstökum útlendum orðum, því að þau útrýma gjarnan mörg-
um íslenzkum orðum hvert og gera málið fátækara með þvi.
Til dæmis er útlenda orðið „lína“, sem upphaflega mun aðeins
hafa verið ætlað að tákna stærðfræðilega hugtakið, haft fyrst
og fremst um röð (bókstafa), en er nú auk þess iðulega haft
i staðinn fyrir ellefu íslenzk orð að minnsta kosti. Þau eru:
strilx, dráttur (í svip, landslagi, mynd), stefna (í stjórnmál-
um), strengur, vaður (til siga), (sima)þráður, færi, (varnar)-
veggur, (víga)slóð („víglína"), (varnar)garður, (skrið)Z«</
(„straumlína") og vísast enn þá fleiri. Hins vegar hefur ein-
hver hinn kunnáttusamasti meðal íslenzkra rithöfunda, Hall-
dór Iviljan Laxness, þrásinnis steypt erlendar setningar upp
i íslenzku rnóti, ef svo mætti segja, án þess að eftir því hafi
verið tekið, með því að færa hugsiinina í þeim úr erlendu orð-
unum og í íslenzk, og hefur liann þannig auðgað íslenzkt mál
stórum að myndunum og máttuleikum og með því sýnt ómót-
mælanlega, að af þessu stafar málinu engin hætta, ef fylgt er
réttum hætti íslenzkunnar um orðaval og orðalag, orðskipun,
eins og honum hefur alloftast tekizt vel.
Hvert útlent orð, sem að nauðsynjalausu er tekið upp í ís-
lenzku í ræðu eða riti, útrýmir einu eða fleirum íslenzkum
orðum, þyí að merking tökuorða er að jafnaði reikul, óljóst
mörkuð. Um leið glatast nokkuð af andlegum verðmætum
Islendinga, brot af íslenzkri hugsun, en jafnframt tapast líka
hrot af tilverurétti þjóðarinnar, rétti hennar til sjálfstæðis
og sjálfræðis. Hann blæs upp eins og gróður, sem níddur er
og ekkert hlúir.
Af notkun erlendra orða eiga menn að venja sig eins og af
öðrum formælingum. Formæling er, þegar ofmælt er.