Andvari - 01.01.1945, Blaðsíða 83

ANDVAIU
Við Skaftárelda
79
ins, er stafaði frá 10 □ kílómetra stórri, glóandi hraunbreið-
unni. Er hér líka uin einsdæmi að ræða, og gæti það þá einnig
stuðlað til þess að skýra nokkuð einstæða útbreiðslu eldmóð-
unnar. Fróðir menn munu og geta farið nærri um það, að slikar
gufur hafi getað leyst úr hrauninu ýmis miður holl efni, er
annars hefðu bundin legið, og borið þau með sér ásamt reyk
og ösku svo vítt sem þær dreifðust.
Þegar sumarið 1783 tók að bera á vanþrifum í kvikfé, er
stöfuðu af óhollustu, er það hafði í sig fengið með beitinni, er
hvarvetna var mengað af áhrifum eldmóðunnar. Er þá komið
að þriðja þætti þessarar frásögu.
VI.
Um það leyti er Skaftáreldar hófust, voru hagir landsmanna
hvergi nærri góðir. Útrýming fjársýkinnar með almennum nið-
urskurði sauðfjár á svæðinu milli Jökulsár á Sólheimasandi
°g Skjálfandafljóts — að undan skildum nokkrum sveitum
ú Vestfjörðum — var nýlega til lykta leidd. En því má nærri
geta, að slíkar aðgerðir þrongdu allfast að kosti bænda, er
litðu mjög á sauðfjárrækt, meðan yfir stóð, og að sjálfsögðu
Var þess enn nokkuð langt að bíða, að sauðfjárstofninn kæmi
upp aftur. Til allrar hamingju var árferði fremur gott meðan
ú niðurskurðinum stóð, en með árinu 1779 tólc aftur að harðna
uni og gekk á ýmsu um afkomu manna hin næstu ár. I marz
1782 kom hafís upp að Norður- og Austurlandi og lá við land
U’anx á sumar og olli grasbresti og harðæri nyrðra, enda varð
ekki siglt á sumar hafnir það ár vegna ísa. Gerði þá þegar hall-
æi'i nyrðra og eystra, einkum í Þingeyjarsýslu. Hörltur þessar
nttu eflaust sinn þátt í því, sem á eftir fór nyrðra, en reyndar
bafði þar verið hallæri síðan 1781, og voru rnargir bændur með
öllu þrotnir, áður en sjálf móðuharðindin dundu á. Vorið 1783
var gott og blítt syðra, en nyrðra kalt og þurrt, og af lxörkum
þeim, er gengu um veturinn og vorið, varð jörð þar víða skað-
i'.alin og frosin, og olli það meðfram grasbresti þeim, sem varð
l|ni sumarið.
S- juní hófust Skaftáreldar. Brátt lagðist eldmóðan yfir land-
6