Andvari - 01.01.1945, Page 80

76
Þorkell Jóhannesson
AXDVARt
væri, sérdeilis kvölds og morgna, gegnum þá móðu og mistur.
Grár sandur sást á fjölum, sem út voru látnar, og útbreiddan
pappír, virtist fólki brennisteinn, sem féll yfir jörðina, for-
djerfaði og brenndi grasið og varð málleysingjum og mönnum
að óheilnæmi. Þessi brennisteinn má vissulega hafa komið að
austan, úr þeim eldsbruna, er þar geklc óvenjulega, og féll
liann yfir mestan hluta Norðurlands, milli Hrútafjarðarár og
Þingeyjarfljóts, en ei Suður- og Vesturland (að sagt er). Það
mátti kalla Grasbruna- eða Brennisteinssumar. Var grasvöxtur
og heyskapur meira en helmingi minni og síðri en hið fyrra
sumar. . . . Það mistur og móða varaði fram á haust og jafn-
vel brennisteinsrigningar, og hans lukt fundu menn gjörla
fram á vetur. . . . Ivaupför og duggur [er] komu til landsins
um sumarið, villtust sumar í móðu og reykjarsvælu þeirri,
sem yfir gekk."1)
Pétur sýslumaður Þorsteinsson á Ketilsstöðum á Völlum
lýsir eldmóðunni 1783 á þessa leið í annál sínum: „... af
þeim jarðeldum leiddi þá mikið sandfall og öskudrif yfir land-
ið, með svo mikilli öskumóðu og dinnnu, að ei sást bæja á
milli úr því lengst um sumarið, og sólin varð blóðrauð til-
sýndar, einkum þegar þetla fyrst byrjaðist, sem var um trini-
tatissunnudag, hvar af það orsakaðist, að allur jarðargróði ci
einasta skrælnaði, einkum allar lyngtegundir og fjallagrösin,
er alþýðu hingað lil einhver hin bezta bústoð verið böfðu,
heldur og innfærði greint ösltufall og brennisteinsmóða í gras-
ið slíka ólyfjan, að bæði nautpeningur og sauðfé ei á því þrif-
ust, en kálfar og lömb, er þá á legg komust, urðu mjög skamm-
vinn sökum beinhnúta og gaddjaxla."2)
Jón Sveinsson, sýslumaður í Suður-Múlasýslu, segir frá á
jiessa leið:
„Um hvítasunnuleyti kom hér um allt land svo mikið eld-
og reykjarmistur að varla var ratandi bæja í milli og sólin
var rauð sem blóð. Þetta mistur varaði jafnt og þétt fram í
1) Lbs. 378 4to. sbr. ÍB. 149 4to.
2) Lbs. 914 4to.