Andvari - 01.01.1945, Page 86

82
ÞorkelL Jóhannesson
ANDVARI
nauðstaddra manna á íslandi, en jafnframt þótti sjálfsagt að
láta rannsaka verksummerki eftir eldana og fá um þá eins ná-
lcvæma skýrslu og unnt væri.
Svo stóð á, að Lauritz Andreas Thodal, er hér hafði gegnt
stiftamtmannsembætti siðan 1770, var tekinn að eldast og bila
að heilsu og vikli láta af þessu starfi. Hafði stjórnin augastað á
kannnerherra v. Levetzow til þess að taka við stiftámtmanns-
embætti af Thodal, en hann hafði síðan 1781 verið deputerað-
ur í Rentukammeri og fengizt þar við Islandsmál, en áður
hafði hann ferðazt nokkuð um landið, og var hann því ekki
með öllu ókunnugur landshögum. Þótti vel l'allið að senda
hann nú til íslands til þess að aðstoða Thodal og kynna sér
jafnframt hagi þjóðarinnar af eiginraun. Með honum var
svo sendur Magnús Ólafsson amtmanns Stefánssonar. Hann
var þá við nám í Kaupmannahöfn og liafði meðal annars lagt
þar nolckra stund á náttúrufræði, og þótti því vel fallinn til
þess að rannsalca sjálfa eldana og áhrif þeirra. Var nú skip
búið til íslandsferðar haustið 1783 með þá félaga og' birgðir
ýmsar til hjálpar bjargþrola fólki. Skipið varð afturreka frá
Islandi til Noregs og komst ekki til hafnar á Islandi fyrr en um
miðjan apríl. Dvöldust þeir Magnús liér imi sumarið 1784,
kynntu sér eldstöðvarnar, verksummerki og afleiðingar eld-
gossins og hagi manna eftir eldana og snéru við það aftur til
Danmerkur um haustið. Ritaði Magniis síðan ágætt rit uffl
Skaftárelda og er það höfuðheimild um þá, auk eklrita og sevi-
sögu séra Jóns Steingrímssonar, sem fyrr var sagt.
Meðan þessu fór fram, gekkst Carl Pontoppidan, einn af
forstjórum konungsverzlunarinnar, fyrir því, að leitað yrði
almennra samskota í Kaupmannahöfn til hjálpar nauðstöddum
mönnum á íslandi. Söfnuðust skjótt 9701 rd. Var Thodal stifl-
amtmanni tilkynnt þetta með bréfi vorið 1784 og honum faliö
að annast eftir föngum hjálp til nauðstaddra manna úr eld-
sveitunum, í þeim vændum, að þeir gætu komið af nýju fótum
undir búskap sinn. Fékk hann lil umráða fé nolckurt í þessu
skyni. Gerði Thodal svo sem fyrir hann var lagt, og urðu fræg
viðskipti þeirra séra Jóns Steingrímssonar, sem segir í sögu